Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
TABLO ve ŞEKİLLER için orjinal PDF dokümana bu linkten ulaşabilirsiniz
i
Bu fizibilite çalışması, Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA) Teknik Destek Programı çerçevesinde Karar Destek Eğitim hizmetleri Danışmanlık Mühendislik Limited Şirketi tarafından hazırlanmıştır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
ii
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................... ii
TABLO LİSTESİ ........................................................................................................................ v
ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................................................ vii
YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................................... ix
1. GİRİŞ ................................................................................................................................... 1
1.1. Konya’nın Güneş Enerjisi Vizyonu ............................................................................... 1
1.2. Köşe Taşları ................................................................................................................. 3
1.3. Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi .................................................................... 3
1.4. Mevcut Sanayi Bölgesi ................................................................................................ 5
1.5. Mükemmeliyet Merkezi .............................................................................................. 5
1.6. Çalışmanın Organizasyonu .......................................................................................... 6
2. GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ .............................................. 7
2.1. Güneş Pili (Fotovoltaik–PV) Sistemleri ........................................................................ 7
2.1.1. Fotovoltaik (PV) paneller .....................................................................................7
2.1.2. PV sistemlerinin diğer ekipmanları ......................................................................9
2.1.3. Şebekeden bağımsız (off-grid) ve şebekeye bağlı (on-grid) PV sistemleri.........11
2.1.4. Örnek Bir PV Santrali..........................................................................................12
2.2. Isıl Güneş Güç (CSP) Sistemleri ................................................................................. 13
2.2.1. Çanak sistemler (Dish) ......................................................................................13
2.2.2. Merkez alıcı sistemler (Power Tower) ..............................................................13
2.2.3. Güneş bacaları (Solar Chimney)........................................................................14
2.2.4. Güneş havuzları (Solar Pool) .............................................................................15
2.2.5. Parabolik sistemler (Parabolic Trough).............................................................15
2.2.6 Örnek Bir CSP Santrali.........................................................................................19
3. DÜNYADA FOTOVOLTAİK (PV) YATIRIMLARI VE TEŞVİK MODELLERİ ........................... 22
3.1. Dünya’da PV Yatırımları ............................................................................................ 22
3.1.1. Avrupa Birliği ülkeleri.........................................................................................24
3.1.2. Diğer ülkeler......................................................................................................31
3.2. Dünyada PV Teşvik Modelleri .................................................................................. 33
3.2.1. Yatırım tabanlı teşvikler...................................................................................34
3.2.2. Üretim tabanlı teşvikler ...................................................................................34
3.2.3. Yasal Çerçeveler (Robust Legal Framework): ..................................................34
3.2.4. AB’de FiT Uygulamaları ....................................................................................35
3.3. Almanya Teşvik Modeli ............................................................................................. 36
4. KARAPINAR’IN PV YATIRIMLARINA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ .............. 38
4.1. Karapınar İlçesine Genel Bir Bakış............................................................................. 38
4.2. Yatırım Kararlarının Temel Amaçlarına Göre Değerlendirilmesi .............................. 41
4.3. Güneş Enerjisi Yatırımcıları Açısından Bölge Seçimine Etki Eden Kriterler ............... 42
4.4. Karapınar’ın Bölge Seçimine Etki Eden Kriterler Açısından Değerlendirilmesi ......... 46
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
iii
4.5. Güneş Enerjisi Yatırımları Bakımından Karapınar Bölgesinin Sahip Olduğu Parametre Değerleri ........................................................................................................ 50
5. KARAPINAR VE BAVYERA BÖLGELERİNİN PARAMETRE DEĞERLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ............................................................................................................. 53
5.1. Bavyera Bölgesinin Önemi ........................................................................................ 53
5.2. Parametre Değerlerinin Karşılaştırılması .................................................................. 55
6. KARAPINAR’DA YAPILACAK PV YATIRIMLARININ FİNANSAL DEĞERLENDİRMESİ ........ 59
6.1. Genel Kabuller ........................................................................................................... 59
6.2. Yatırımın Büyüklüğü ve Kullanılan PV Teknolojisi ..................................................... 59
6.3. PV Yatırım ve İşletim Maliyetleri ............................................................................... 60
6.4. Seviyelendirilmiş Enerji Maliyeti ............................................................................... 61
6.5. Finansman Alternatifleri ........................................................................................... 62
6.6. Satış Fiyatı ................................................................................................................. 63
6.7. Sistem Ömrü ............................................................................................................. 63
6.8. Değerlendirme Ölçütleri ........................................................................................... 63
6.9. Finansal Değerlendirme Sonuçları ............................................................................ 64
6.9.1. İlk yatırım maliyeti ve üretilecek elektrik enerjisi (3 MW Kurulu Güç)..............64
6.9.2. Karapınar için hesaplanan seviyelendirilmiş enerji maliyetleri (SEM)...............65
6.9.3. Karapınar için hesaplanan geri ödeme süreleri (GÖS).......................................65
6.9.4. Karapınar için hesaplanan net bugünkü değerler (NBD) ...................................66
6.9.5. Karapınar için hesaplanan iç karlılık oranları (İKO) ............................................67
6.9.6. Karapınar için hesaplanan karlılık oranları (KO) ................................................68
6.9.7. Sistem Ömrü Boyunca Nakit Akışları .................................................................69
7. KARAPINAR ENERJİ İHTİSAS ENDÜSTRİ BÖLGESİ: BİRİNCİ KÖŞE TAŞI ........................... 79
7.1. Organize Sanayi Bölgeleri ......................................................................................... 79
7.2. Endüstri Bölgeleri ...................................................................................................... 80
7.3. Belirlenen Araziler ve Eşik Analizi ............................................................................. 82
7.4. Belirlenen Araziler için Alternatif Parselasyon Planları ............................................ 85
7.4.1. Birinci Arazi için Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç Kapasiteleri.....85
7.4.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi............................89
8. MEVCUT SANAYİ BÖLGESİ: İKİNCİ KÖŞE TAŞI ................................................................ 92
8.1. Konya İli Ekonomik Göstergeleri ............................................................................... 92
8.2. Konya Sanayisinin Genel Durumu ............................................................................. 94
8.3. Konya’da Güneş Enerjisi Sektörü ve İlişkili Sektörler ................................................ 97
9. MÜKEMMELİYET MERKEZİ: ÜÇÜNCÜ KÖŞE NOKTASI .................................................. 101
9.1. Konya’nın Güneş Enerjisi Vizyonu ile İlişkisi ........................................................... 101
9.2. Araştırma ve Raporlama Faaliyetleri ...................................................................... 102
9.3. Test ve Ölçüm Faaliyetleri ....................................................................................... 102
9.4. İlgili Taraflara Geri Bildirim Faaliyetleri................................................................... 102
9.5. Üniversitelerle İşbirliği Faaliyetleri ......................................................................... 102
9.6. Eğitim Faaliyetleri ................................................................................................... 103
9.7. Toplantı ve Organizasyon Faaliyetleri ..................................................................... 103
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
iv
9.8. Tanıtım ve İsteklendirme Faaliyetleri ..................................................................... 103
9.9. Finansal Danışmanlık Faaliyetleri ............................................................................ 103
9.10. Kütüphane ve Yayın Faaliyetleri............................................................................ 104
10. SONUÇ ......................................................................................................................... 105
KAYNAKLAR ....................................................................................................................... 106
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
v
TABLO LİSTESİ
Tablo 2.1. Dünyadaki CSP Güç Santralleri [8] ..................................................................... 16
Tablo 2.2. Andasol CSP Santrali ile İlgili Teknik ve Finansal Detaylar [11] ......................... 20
Tablo 3.1. Dünyada Şebekeye Bağlı PV Kapasiteleri, 2005-2009 [13] ................................ 22
Tablo 3.2. Almanya Teşvik Modeli ...................................................................................... 36
Tablo 4.1. Karapınar İlçesi Tarım Arazilerinin Ekim Türlerine Göre Kullanım Oranları ...... 40
Tablo 4.2. Karapınar Organize Sanayi Bölgesine Ait Ada-Parsel Bilgileri ........................... 41
Tablo 4.3. Yatırım Bölgesi Seçimine Etki Eden Kriterler ve Güneş Enerjisi Açısından Değerlendirilmesi ................................................................................................................ 50
Tablo 4.4. Güneş Enerjisi Yatırımları için Dikkate Alınan Parametreler ve Karapınar’daki Değerleri.............................................................................................................................. 51
Tablo 5.1. Dünyanın Kurulu Güç Olarak En Büyük İlk 50 PV Güneş Enerjisi Santrali.......... 53
Tablo 5.2. Almanya’da Kurulu En Büyük Güneş Enerjisi Santrallerinin Bölgelerine Göre Dağılımı ............................................................................................................................... 54
Tablo 5.3. Karapınar ve Bavyera Bölgelerinin Parametre Değerlerinin Karşılaştırması ..... 56
Tablo 6.1. Finansal Değerlendirmede Kullanılan Parametre Değerleri .............................. 59
Tablo 6.2. Dünyadaki En Büyük 500 PV Yatırımına İlişkin Özet İstatistikler ....................... 60
Tablo 6.3. Alternatif Senaryolar için SEM Değerleri (€ Cent/kWh) .................................... 65
Tablo 6.4. Alternatif Senaryolar için GÖS (Yıl) .................................................................... 66
Tablo 6.5. Alternatif Senaryolar için NBD (×1.000 €) ......................................................... 67
Tablo 6.6. Alternatif Senaryolar için İKO ............................................................................ 68
Tablo 6.7. Alternatif Senaryolar için KO ............................................................................. 69
Tablo 6.8. %100 Özsermaye ve 0,055 € Satış Fiyatı Senaryosu için Nakit Akışları ............. 70
Tablo 6.9. %100 Özsermaye ve 0,12 € Satış Fiyatı Senaryosu için Nakit Akışları ............... 71
Tablo 6.10. %100 Özsermaye ve 0,15 € Satış Fiyatı Senaryosu için Nakit Akışları ............. 72
Tablo 6.11. %100 Kredi, 0,055 € Satış Fiyatı ve AEB Senaryosu için Nakit Akışları ............ 73
Tablo 6.12. %100 Kredi, 0,055 € Satış Fiyatı ve TSKB Senaryosu için Nakit Akışları ........... 74
Tablo 6.13. %100 Kredi, 0,12 € Satış Fiyatı ve AEB Senaryosu için Nakit Akışları .............. 75
Tablo 6.14. %100 Kredi, 0,12 € Satış Fiyatı ve TSKB Senaryosu için Nakit Akışları ............. 76
Tablo 6.15. %100 Kredi, 0,15 € Satış Fiyatı ve AEB Senaryosu için Nakit Akışları .............. 77
Tablo 6.16. %100 Kredi, 0,15 € Satış Fiyatı ve TSKB Senaryosu için Nakit Akışları ............. 78
Tablo 7.1. Birinci Arazi için Alternatif Parsel Büyüklükleri.................................................. 87
Tablo 7.2. Birinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite .................. 87
Tablo 7.3. Üç Arazi için Üretken Alan Büyüklükleri ............................................................ 89
Tablo 7.4. İkinci Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite ................... 90
Tablo 7.5. Üçüncü Arazide Alternatif Parsel Büyüklükleri için Toplam Kapasite ............... 90
Tablo 7.6. Tüm Araziler için Alternatif Parsel Büyüklerinde Toplam Kurulu Kapasite ....... 91
Tablo 7.7. Alternatif Parsel Büyükleri için Tüm Arazilerde Yapılabilecek Toplam Yatırım Tutarı ve Üretilebilecek Yıllık Toplam Enerji ....................................................................... 91
Tablo 8.1. Konya Organize Sanayi Bölgeleri [47] ................................................................ 95
Tablo 8.2. Konya Küçük Sanayi Siteleri [47]........................................................................ 95
Tablo 8.3. Organize Sanayi Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Maaş Aralıkları [47] ........ 95
Tablo 8.4. Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu İçinde Yer Alan Konyalı Şirketler–2009 ............................................................................................................................................ 96
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
vi
Tablo 8.5. Anadolu’nun 500 Büyük Sanayi Kuruluşu İçinde Yer Alan Konya’lı Şirketler – 2009 .................................................................................................................................... 96
Tablo 8.6. Konya’da Güneş Enerjisi Yatırımlarına Katkı sağlama Potansiyeli Olan Firmalar [48] ...................................................................................................................................... 97
Tablo 8.7. Konya’da Güneş Enerjisi Yatırımlarına Katkı sağlama Potansiyeli Olan Sanayi Firmaları [49] ....................................................................................................................... 98
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
vii
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1.1. (a) Türkiye Birincil Enerji Kaynakları (b) Türkiye Elektrik Üretimi [1] ..................... 1
Şekil 1.2. Ülkeler Bazında Dünya’da Solar Termal Kurulu Güç [2] ......................................... 2
Şekil 1.3. Güneş Enerjisi Vizyonuna Ulaşmada Köşe Taşları .................................................. 3
Şekil 1.4. Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırım Süreci ............................... 4
Şekil 1.5. Mükemmeliyet Merkezinin Faaliyet Alanları ......................................................... 5
Şekil 2.1. Fotovoltaik Etki [3] ................................................................................................. 7
Şekil 2.2. Tek Güneş Pili Hücresi Modeli [4] .......................................................................... 7
Şekil 2.3. Paralel ve Seri Bağlı Hücrelerden Oluşan PV Panel [3] .......................................... 8
Şekil 2.4. (a)Tekkristal silisyum PV panel ............................................................................... 8
Şekil 2.5. Bükülgen Amorf PV panel ...................................................................................... 9
Şekil 2.6. İnvertör................................................................................................................. 10
Şekil 2.7. Şarj Regülatörü ..................................................................................................... 10
Şekil 2.8. Akümülatör Grubu ............................................................................................... 10
Şekil 2.9. Sabit Montaj Seti Uygulaması .............................................................................. 11
Şekil 2.10. İzleyici Montaj Seti Uygulaması ......................................................................... 11
Şekil 2.11. Şebekeden Bağımsız PV Uygulaması [3] ............................................................ 11
Şekil 2.12. Şebeke bağlı sistem [3] ...................................................................................... 12
Şekil 2.13. 3 MW PV Santrali (Mallorca, İspanya) ............................................................... 12
Şekil 2.14. Stiring’li Çanak Sistem [3] .................................................................................. 13
Şekil 2.15. Bir Merkez Alıcı Sistem [6] ................................................................................. 14
Şekil 2.16. Avustralya’da Bir Güneş Bacası Projesi .............................................................. 14
Şekil 2.17. Tuz Meyil Dereceli Güneş Havuzu [3] ................................................................ 15
Şekil 2.18. Bir Parabolik Güç Sistemi [7] .............................................................................. 15
Şekil 2.19. 4 mm Kalınlığında CSP Aynası ............................................................................ 17
Şekil 2.20. CSP Alıcı Tüpü ..................................................................................................... 17
Şekil 2.21. CSP Montaj Seti .................................................................................................. 18
Şekil 2.22. İzleme Sisteminin Elektrik Motor – Şanzıman Kısmı .......................................... 18
Şekil 2.23. Andasol Santrali, Granada Bölgesi, İspanya ....................................................... 20
Şekil 3.1. Dünya PV Kurulu Kapasitesi, 1995-2009 [13] ...................................................... 22
Şekil 3.2. PV Kurulu Kapasite, En Büyük 6 ülke, 2009 [13] .................................................. 23
Şekil 3.3. AB PV Pazarının Ülkelere Göre Dağılımı–Yasa Güdümlü Senaryo ..... 24
Şekil 3.4. Belçika Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ..................................................... 25
Şekil 3.5. Bulgaristan pazarı ve 2014’e kadarki tahminler ................................................ 25
Şekil 3.6. Çek Cumhuriyeti Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ...................................... 26
Şekil 3.7. Fransa Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler....................................................... 26
Şekil 3.8. Almanya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ................................................... 27
Şekil 3.9. Yunanistan Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ............................................... 28
Şekil 3.10. İtalya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ...................................................... 28
Şekil 3.11. Portekiz Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler .................................................. 29
Şekil 3.12. İspanya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ................................................... 29
Şekil 3.13. İngiltere Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler ................................................. 30
Şekil 3.14. Pazar Tahminlerinin “SET for 2020” Hedefleri ile Kıyası ................................. 31
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
viii
Şekil 3.15. Japon Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler ............................................... 31
Şekil 3.16. A.B.D. Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler............................................... 32
Şekil 3.17. Çin Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler.................................................... 32
Şekil 3.18. Hindistan Pazar Tarihi ve 2014’e Kadarki Tahminler ...................................... 33
Şekil 3.19. AB Ülkeleri FiT Değerleri (€/kWh) ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010) ................... 35
Şekil 3.20. AB Ülkeleri FiT Değerleri ve Konut Şebeke Elektrik Fiyatları Karşılaştırması (€/kWh) ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010) .............................................................................. 35
Şekil 3.21. AB Ülkeleri FiT (€/kWh) ve Işınım (kWh/m2) Değerleri ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010) .......................................................................................................................... 36
Şekil 3.22. PV Kurulu Güç paylaşımı, Almanya 2009 ........................................................... 37
Şekil 4.1. Karapınar İlçesinin Genel Şehir Görünümü .......................................................... 38
Şekil 4.2. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası .............................................................. 46
Şekil 4.3. Konya İli Yıllık Güneş Işınımı Değerleri ................................................................. 47
Şekil 4.4. Karapınar Bölgesi Yıllık Toplam Güneşlenme Süreleri (saat) ............................... 48
Şekil 4.5. Türkiye PV Tipi-Alan-Üretilebilecek Enerji ........................................................... 48
Şekil 4.6. Konya İli Deprem Bölgeleri Haritası ..................................................................... 49
Şekil 5.1. Almanya Haritasında Bayern Bölgesinin Temsili Gösterimi ................................. 55
Şekil 5.2. Karapınar ve Bavyera Bölgelerinin Güneş Işınımı Miktarlarının Karşılaştırılması 58
Şekil 6.1. PV Panel Ortalama Perakende Satış Fiyatlarının Yıllara Göre Değişimi ($/watt) . 61
Şekil 6.2. 3 MW’lık PV Sisteminden Karapınar’da İlk Yıl Üretilecek Elektrik Enerjisinin Aylara Göre Dağılımı (×1.000 kWh) ..................................................................................... 64
Şekil 6.3. 3 MW’lık PV Sisteminden Karapınar’da Üretilecek Yıllık Toplam Elektrik Enerjisi (kWh).................................................................................................................................... 64
Şekil 7.1. Türkiye’de OSB’lerin Fiziki Durumu [24] .............................................................. 79
Şekil 7.2. Karapınar İlçesinde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen Araziler ............................................................................................................... 82
Şekil 7.3. Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme ................................................................ 86
Şekil 7.4. Birinci Arazi 8 Nolu Ada Parselasyon Planı ........................................................... 88
Şekil 7.5. Birinci Arazi 8 Nolu Adada 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel ............................ 89
Şekil 8.1. Güneş Tarlası Yatırımlarını Besleyecek Yan Sanayi Sektörleri ............................. 92
Şekil 8.2. İşgücü Göstergeleri, Konya Bölgesi 2009 [45] ...................................................... 93
Şekil 8.3. Kişi Başına Gayri Safi Katma Değer ($), Konya Bölgesi, 2006 [45] ....................... 93
Şekil 8.4. Maaş ve Ücretlerin Türkiye Toplamı İçindeki Payı (%), Konya Bölgesi 2006 [45] 93
Şekil 8.5. Kişi Başına Toplamı Elektrik Tüketimi (kWh), Konya Bölgesi 2008 [45] ............... 94
Şekil 8.6. Konya OSB ............................................................................................................ 94
Şekil 9.1. Konya Güneş Enerjisi Sektörü için Bilgi ve Destek Kaynakları............................ 101
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
ix
YÖNETİCİ ÖZETİ
Bu fizibilite çalışmasında, Konya Valiliği’nin “Konya’yı, Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahibi; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirme” vizyonu doğrultusunda, bu vizyona ulaşmadaki en önemli köşe taşı olan “Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” girişiminin yapılabilirliğini değişik açılardan incelenmektedir. Konya Valiliği’nin temel stratejisi, Konya’nın güneş enerjisi sektöründeki ileri düzey birikimini, Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi ve kurulması planlanan Mükemmeliyet Merkezi ile bütünleştirerek bir sinerji elde etmektir.
Türkiye’de güneş enerjisinden elektrik üretim tesisi (güneş tarlası) yatırımlarının cazip hale getirilmesi amacıyla ilgili mevzuat üzerinde devam eden çalışmalar, sektörde faaliyet gösteren/sektöre yeni girecek yerli ve yabancı yatırımcılar tarafından yakından takip edilmektedir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra, yerel ölçekte gerçekleştirilecek bazı girişimler, yatırımlar için gerekli altyapının hazırlanması ve dolayısıyla bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi bakımından son derece önemlidir. Bu amaçla, Karapınar İlçesi’nde, “Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” ilan edilerek güneş enerjisi yatırımlarına tahsis edilmek üzere toplam alanı 61.585.762 m2 ve alternatif maliyetleri çok düşük olan üç ayrı arazi belirlenmiştir. Güneş ışınımı değerleri dikkate alındığında, belirlenen arazilerde kurulacak herhangi bir güneş tarlasından elde edilecek elektrik enerjisi miktarı, dünyada güneş tarlası yatırımlarının en yoğun yapıldığı Almanya’nın Bavyera bölgesine göre yaklaşık % 60 daha fazla olacaktır.
Karapınar’da belirlenen arazilerin endüstri bölgesi ilan edilmesi durumunda, yatırım sürecinin önemli bir aşaması olan yerel otoriteler ile mutabakatın sağlanması aşaması, yatırımcı için bir engel olmaktan çıkarılmış olacaktır. Diğer taraftan, Endüstri Bölgeleri mevzuatı gereğince, bu bölgelerde yapılacak yatırımlara ilişkin başvuru ve izin süreci en geç 2,5 ay içerisinde tamamlanmak durumundadır. Bu durum, ÇED raporu ve diğer izinlerin alınması sürecini hızlandıracaktır. Dolayısıyla, yatırımcı açısından ortaya çıkabilecek ve yatırım sürecinde gecikmelere ve kayıplara neden olabilecek birçok teknik ve ekonomik riskin ortadan kaldırılmasına olanak sağlayacaktır. Belirlenen arazilerin Endüstri Bölgesi ilan edilmesi ve yatırımcılara kiraya verilmesi öngörülmektedir. 2010 yılı verilerine göre, bu arazilerin yıllık kira maliyeti yaklaşık olarak 0,001 €/watt’tır. 2011 yılı öngörülerinde işletim ve bakım maliyetlerinin yıllık 0,015 €/watt olması beklendiği dikkate alınırsa, Karapınar’da güneş tarlası yatırımı yapacak yatırımcılar önemli bir avantaj elde etmiş olacaklardır.
Belirlenen araziler, küçük, orta ve büyük ölçekli güneş tarlası yatırımlarının yapılabilmesine olanak sağlayacak şekilde, kurulu güç kapasitesi bakımından 1 MW ile 128 MW arasında değişen sekiz değişik parsel büyüklüğü için analiz edilmiştir. Bu analizlerde, yatırımlarda monokristalin PV teknolojisinin kullanılacağı varsayılmıştır. Bu arazilerdeki tüm parsellerin 1 MW kurulucu güce yönelik yapılması durumunda toplam 2.130 MW kurulu güç elde edilecek ve yıllık toplam 3.345.804.000 kWh elektrik enerjisi elde
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
x
edilebilecektir. Tüm parsellerin 128 MW kurulucu güce yönelik yapılması durumunda ise toplam 3.222 MW kurulu güç elde edilecek ve yıllık toplam 5.061.117.600 kWh elektrik enerjisi elde edilebilecektir. Belirlenen arazilerin tamamına 1 MW’lık güneş tarlası kurulması durumunda 4,89 Milyar €, tamamına 128 MW’lık güneş tarlası kurulması durumunda ise 7,41 Milyar € tutarında yatırım çekebilme potansiyeli ortaya çıkacaktır.
Karapınar’da yapılacak güneş tarlası yatırımları finansal değerlendirmesi, değişik finansman kaynağı, satış fiyatı (teşvik miktarı) ve sistem ömrü alternatifleri için senaryolar geliştirilerek yapılmıştır. Finansal değerlendirme sonuçlarına göre, finansmanı özsermayeden karşılanarak yapılacak yatırımların geri ödeme süresi (GÖS)’nin, uygulanacak teşvik miktarının 0,10 € olması durumunda 22,8 yıl; 0,12 € olması durumunda 15,7 yıl; 0,15 € olması durumunda 11,2 yıl; 0,20 € olması durumunda ise 7,5 yıl civarında olması öngörülmektedir. Yatırımcıların uygulayacakları stratejilere ve tercih edecekleri teknolojilere bağlı olarak bu sürelerin kısaltılma olanağı mevcuttur.
Karapınar’da belirlenen arazilerin özellikleri ve maliyetleri, Konya güneş enerjisi sektöründeki mevcut potansiyel dikkate alındığında, Karapınar’da belirlenen arazilerin Türkiye’de yapılacak güneş tarlası yatırımları için en uygun bölgeler arasında olduğu söylenebilir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
1
1. GİRİŞ
1.1. Konya’nın Güneş Enerjisi Vizyonu
Tahminlere göre 2030’a gelindiğinde dünya nüfusunun %70’i şehirlerde yaşayacaktır[1]. Buna paralel olarak artan endüstrileşme ve enerji ihtiyacı, büyük çevresel sorunlara ve iklimsel değişikliklere yol açmaktadır. Ülkeler, enerji üretiminde yeni yaklaşım arayışında olmuşlar ve bu yaklaşımların sonucu olarak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi yatırımları artış göstermiştir.
Türkiye doğalgaz, petrol gibi fosil yakıt kaynak potansiyeli açısından oldukça sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Şekil 1.1’de görüldüğü gibi; petrolün %93’ünü, doğalgazın %97’sini ithal eden ve elektrik üretiminin yarısından fazlasını ithal kaynaklardan sağlayan ülkemiz, hem ekonomik hem ulusal güvenlik açısından büyük bir zafiyet altındadır. Oysaki yenilenebilir enerji kaynakları bakımından zengin olan ülkemizde, bu kaynaklara dayalı elektrik üretimi yatırımlarının cazip hale getirilmesi son derece önemlidir.
Şekil 1.1. (a) Türkiye Birincil Enerji Kaynakları (b) Türkiye Elektrik Üretimi [1]
Güneş enerjisi, dünyamız için sınırsız bir enerji kaynağıdır. Güneş enerjisinden elektrik ve ısı elde edilmesi, dünya genelinde önemi giderek artan bir konu haline gelmiştir. Ülkemiz, güneş enerjisini tanıma ve bu kaynaktan yararlanma bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden birisidir. Şekil 1.2 incelendiğinde ülkemizin güneşten termal enerji kurulu gücü olarak Çin’den sonra ikinci sırada yer aldığı görülmektedir. Diğer taraftan, güneş kuşağında olması ve halkın güneş enerjisi kullanma eğilimi gibi coğrafi, ekonomik ve kültürel nedenlerden dolayı yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan güneş enerjisi potansiyeli bakımından birçok ülkeye kıyasla oldukça avantajlı durumdadır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
2
Şekil 1.2. Ülkeler Bazında Dünya’da Solar Termal Kurulu Güç [2]
Ülkemiz, termal kurulu güç bakımından dünyada ikinci sırada yer almasına rağmen, ülkemizde güneş enerjisinden elektrik üretimi, deneme ve araştırma amaçlı yatırımların ötesine geçememiştir. Bu yatırımların gerçekleştirilmesi, büyük oranda ülkelerin uyguladığı enerji politikalarına ve teşviklere bağlıdır. Ülkemizde hâlihazırda uygulanan teşvikler, güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının yapılabilirliğini sağlayacak seviyede değildir. Bununla birlikte, Türkiye’de bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi amacıyla ilgili mevzuat üzerinde devam eden çalışmalar, sektörde faaliyet gösteren/sektöre yeni girecek yerli ve yabancı yatırımcılar tarafından yakından takip edilmektedir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra, yerel ölçekte gerçekleştirilecek bazı girişimler, yatırımlar için gerekli altyapının hazırlanması ve dolayısıyla bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi bakımından son derece önemlidir.
Konya ili, güneş enerjisi sektöründeki mevcut durumu ve sahip olduğu potansiyeli bakımından ülkemizin önde gelen bölgelerinden birisidir. Yüksek güneş ışınımı değerleri, elverişli arazilerin varlığı gibi nedenlerle güneş tarlası yatırımlarına uygunluğu ve güneş enerjisi sektöründe faaliyet gösteren çok sayıda firmaya sahip olması nedeniyle bu yatırımları destekleme potansiyeli bakımından önemli üstünlüklere sahiptir. Konya ili, bu potansiyelin ülkemize ve bölgeye sağlayacağı katma değerin artırılması amacıyla aşağıdaki vizyona sahiptir.
“Konya’yı, Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahibi; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirmektir.”
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
3
Bu çalışmanın amacı, Konya’nın yukarıda verilen güneş enerjisi vizyonuna taşıyacak potansiyelin incelenmesi ve bu bağlamda alanında Türkiye’deki ilk girişim olma özelliğine sahip olan “Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” girişiminin değişik açılardan yapılabilirliğini incelemektir.
1.2. Köşe Taşları
Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi, Konya’nın güneş enerjisi vizyonuna ulaşmasında, sahip olduğu mevcut potansiyeli harekete geçirecek önemli bir köşe taşıdır. Bunun yanı sıra, Konya’nın güneş enerjisi vizyonuna ulaşmasında önemli bir rol üstlenmesi öngörülen “Mükemmeliyet Merkezi”, diğer bir köşe taşı olarak düşünülmektedir. Bu bağlamda, güneş enerjisi sektöründe Konya’nın mevcut ve olması planlanan kaynakları doğrultusunda güneş enerjisi vizyonuna ulaşmada katkı sağlayacak köşe taşları Şekil 1.3’deki gibi gösterilebilir.
Şekil 1.3. Güneş Enerjisi Vizyonuna Ulaşmada Köşe Taşları
Şekil 1.3.’de gösterilen köşe taşları hakkında aşağıda kısaca bilgi verilecek ve çalışmanın ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak incelenecektir.
1.3. Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi
Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırım süreci, genel olarak Şekil 1.4’de gösterilen aşamalardan meydana gelmektedir. Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırım sürecinin ilk aşaması yatırım yeri seçimidir. Dünyadaki güneşten elektrik üretim yatırımlarının çoğunluğunun yüksek güneşlenme potansiyeline sahip, alternatif maliyetleri düşük, geniş ve düz araziler üzerine kurulu ve ağırlıklı olarak PV tarlalarından oluştuğu görülmektedir. Bu şartlar göz önüne alındığında, Konya İli Karapınar İlçesi, başta güneşlenme potansiyeli ve elverişli arazilerin varlığı olmak üzere birçok bakımdan, güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesislerinin kurulması için Ülkemizin
Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi
Mevcut Sanayi
Bölgesi
Mükemmeliyet
Merkezi
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
4
uygun bölgelerinin başında gelmektedir. Türkiye’de henüz gözle görülür bir güneşten elektrik üretim yatırımı bulunmadığı göz önüne alındığında, Konya Valiliğince Karapınar ilçesindeki arazi ve güneşlenme potansiyelinin ülkemizdeki enerji yatırımlarına dönüştürülmesi çalışmaları büyük önem arz etmektedir.
Şekil 1.4. Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırım Süreci
Konya Valiliğince yapılan ön çalışmalar neticesinde, Karapınar İlçesi sınırları içerisinde güneş enerjisi yatırımlarına elverişli olduğu düşünülen toplamı 60 milyon m2 olmak üzere üç ayrı arazi belirlenmiştir. 9 Ocak 2002 tarih ve 4732 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu’na istinaden bu arazilerin “Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi” ilan edilerek, güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımlarına hazır ve cazip hale getirilmesi amacıyla yürütülen çalışmalara ışık tutmak, bu fizibilite çalışmasının temel amacıdır.
Belirlenen arazilerin endüstri bölgesi ilan edilmesi durumunda, yatırım sürecinin önemli bir aşaması olan yerel otoriteler ile mutabakatın sağlanması aşaması, yatırımcı için bir engel olmaktan çıkarılmış olacaktır. Diğer taraftan, Endüstri Bölgeleri mevzuatı gereğince, bu bölgelerde yapılacak yatırımlara ilişkin başvuru ve izin süreci en geç 2,5 ay içerisinde tamamlanmak durumundadır. Bu durum, ÇED raporu ve diğer izinlerin alınması sürecini hızlandıracaktır. Dolayısıyla, yatırımcı açısından ortaya çıkabilecek ve yatırım sürecinde gecikmelere ve kayıplara neden olabilecek risklerinin ortadan kaldırılması mümkün olabilecektir.
Yatırım Yeri Seçimi
Fizibilite Etüdü
Elektrik İletim Şirketinden Bağlantı Talebi
Projenin Hazırlanması
Yerel Otoriteler ile Mutabakatın Sağlanması
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
Elektrik İletim Şirketi ile Anlaşmanın Yapılması
Proje Fon Başvurusunun Yapılması
Lisans Başvurusu
Gerekli Tüm İzinlerin Alınması
Finans Desteğinin Alınması
Tesisin Kurulumu
İşletim ve Bakım
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
5
Yatırım kararlarının verilmesinde karlılık oranlarının enbüyüklenmesinin yanı sıra, teknik, ekonomik, sosyal ve yasal risklerin enküçüklenmesi de önemli bir ölçüttür. Ülkemizde son yıllarda artan ekonomik ve siyasi istikrar ortamının yatırımcılara sağladığı güvene ilave olarak, Karapınar İlçesinde belirlenen arazilerin Endüstri Bölgesi ilan edilmesinin, yatırımcı açısından birçok teknik ve ekonomik riskin ortadan kaldırılmasına olanak sağlaması hedeflenmektedir.
1.4. Mevcut Sanayi Bölgesi
Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları, büyük miktarlarda yatırım malzemesi, ekipman ve nitelikli işgücü ihtiyacını beraberinde getirecektir. Türkiye’nin önemli sanayi bölgelerinden biri olan Konya, bu ihtiyacı karşılayacak önemli bir yan sanayi birikimine sahiptir. Örneğin, Türkiye güneş enerjisi sektörünün söz sahibi kuruluşları Konya’da faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte, genel anlamda incelendiğinde, Konya sanayisi, Ar-Ge tecrübesi olan ve bilimsel çalışmalara yatkın bir sanayidir. Konya’nın güneş enerjisi sektöründeki birikimi, Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi’nin hayata geçirilmesi ile birlikte önemli bir büyüme gösterecektir. Konu ile ilgili mevcut sanayi birikimi ve gelişme gösterecek sektörler, bu çalışmanın Sekizinci bölümünde incelenmiştir.
1.5. Mükemmeliyet Merkezi
Konya’nın güneş enerjisi sektöründe elde edeceği konum dikkate alındığında, burada güneş enerjisi ile ilgili yeni teknik ve teknolojileri araştıracak, yatırımcılara yol gösterecek, nitelikli işgücü ve sanayinin gelişmesine katkıda bulunacak bir yapının bulunması kaçınılmazdır. Mükemmeliyet merkezinde, Konya’ya güneş enerjisi ile ilgili yatırımcı, halk, kamu kurumları ve diğer tarafların bilinçlenmesini sağlamakla birlikte, teknik ihtiyaçlara cevap verilebilecek bir merkez tesis edilmesi planlanmaktadır. Bu merkezde bulunması planlanan faaliyet alanları Şekil 1.5’deki gibi gösterilebilir.
Şekil 1.5. Mükemmeliyet Merkezinin Faaliyet Alanları
Araştırma ve Raporlama Faaliyetleri
Eğitim Faaliyetleri
Test ve Ölçüm Faaliyetleri
Koordinasyon ve Yönlendirme
Tanıtım ve İsteklendirme Faaliyetleri
Üniversitelerle İşbirliği Faaliyetleri
Finansal Danışmanlık Faaliyetleri
İlgili Taraflara Geri Bildirim Faaliyetleri
Toplantı ve Organizasyon Faaliyetleri
Kütüphane ve Yayın Faaliyetleri
Temel Misyonu: Konya’yı “Güneş Enerjisi Vizyonu”na Taşımak
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
6
1.6. Çalışmanın Organizasyonu
Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim teknolojileri ve sektör hakkında genel bilgiler, bu konular hakkında bilgi edinmek isteyen taraflara yararlı olması amacıyla, çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümlerinde verilmiştir. Dördüncü bölümde, Karapınar İlçesindeki arazilerin güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisleri için uygunluğu değişik açılardan değerlendirilmiştir. Beşinci bölümde Karapınar bölgesi, dünyanın en önemli güneş tarlası yatırım bölgelerinden biri olan Bavyera bölgesi ile değişik açılardan karşılaştırılmıştır. Altıncı bölümde, Karapınar’a yapılacak bir güneş enerjisinden elektrik üretimi yatırımının değişik senaryolar için finansal değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Belirlenen arazilerin Endüstri Bölgesi ilan edilmeye elverişli olup olmadıkları ve bu arazilerin doğal avantajlarının yanı sıra, Endüstri Bölgesi ilan edilmeleri durumunda yatırımcılara sağlayacağı ek avantajlar ve belirlenen araziler için parselasyon analizleri Yedinci bölümde incelenmiştir. Sekizinci bölümde, Konya’daki mevcut Organize Sanayi Bölgesi, güneş enerjisi sektörü ve ilgili sektörler incelenmiştir. Dokuzuncu bölümde, Konya’yı güneş enerjisi vizyonuna taşıması hedeflenen Mükemmeliyet Merkezinin faaliyet alanları hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın genel sonuçları ve konunun ilgili taraflarına yönelik öneriler son bölümde sunulmuştur.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
7
2. GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ
Bu bölümde, güneş enerjisinden elektrik üretim yöntem ve teknolojilerinden başlıcaları olan güneş pili sistemleri ve ısıl güneş güç sistemleri incelenmiştir. Bu sistemler hakkında genel teknik bilgiler ve kapasiteler verilmiştir.
2.1. Güneş Pili (Fotovoltaik–PV) Sistemleri
2.1.1. Fotovoltaik (PV) paneller
Güneş pilleri (PV piller), yüzeylerine gelen güneş ışınını doğrudan elektrik enerjisine dönüştüren yarı iletken maddelerdir. Fotovoltaik ilkeye dayalı olarak çalışırlar yani, üzerlerine ışık düştüğü zaman uçlarında elektrik gerilimi oluşur. Fotovoltaik etki, birbirinden farklı iki malzemenin ortak temas bölgesinin foton ışınımı ile aydınlatılması durumunda bu iki malzeme arasında oluşan elektriksel potansiyel olarak tanımlanabilir (Şekil 2.1).
Şekil 2.1. Fotovoltaik Etki [3]
Bir güneş pili hücresi fotonlar, dalga boyları, frekansları ve enerjileriyle karakterize edilebilirler. Bir güneş pili hücresinin elektriksel eşdeğeri bir diyotlu modeldir (Şekil 2.2).
Şekil 2.2. Tek Güneş Pili Hücresi Modeli [4]
Güneş pili hücreleri paralel ve seri bağlanarak bir araya getirilir ve cam, polimer vb. tabakalar ile dış etkenlerden korunarak panel oluşturulur [5]. Paralel ve seri bağlı hücrelerden oluşan bir PV panel Şekil 2.3’de gösterilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
8
Şekil 2.3. Paralel ve Seri Bağlı Hücrelerden Oluşan PV Panel [3]
Günümüzde birçok çeşit PV hücresi bulunmaktadır. Bunlar aşağıda kısaca açıklanacaktır [3].
a) Kristal Silisyum: Önce büyütülüp daha sonra 200 mikron kalınlıkta ince tabakalar halinde dilimlenen Tekkristal Silisyum bloklardan üretilen güneş pillerinde laboratuvar şartlarında %24, ticari modüllerde ise %15’in üzerinde verim elde edilmektedir. Dökme silisyum bloklardan dilimlenerek elde edilen Çokkristal Silisyum güneş pilleri ise daha ucuza üretilmekte, ancak verim de daha düşük olmaktadır. Verim, laboratuvar şartlarında %18, ticari modüllerde ise %14 civarındadır.
Şekil 2.4. (a)Tekkristal silisyum PV panel
(b) Çokkristal silisyum PV panel
b) Galyum Arsenit (GaAs): Bu malzemeyle laboratuvar şartlarında %25 ve %28 (optik yoğunlaştırıcılı) verim elde edilmektedir. Diğer yarıiletkenlerle birlikte oluşturulan çok eklemli GaAs pillerde %30 verim elde edilmiştir. GaAs güneş pilleri uzay uygulamalarında ve optik yoğunlaştırıcılı sistemlerde kullanılmaktadır.
c) Amorf Silisyum: Kristal yapı özelliği göstermeyen bu Si pillerden elde edilen verim %10 dolayında, ticari modüllerde ise %5-7 mertebesindedir. Günümüzde daha çok küçük elektronik cihazların güç kaynağı olarak kullanılan amorf silisyum güneş pilinin bir başka önemli uygulama sahasının, binalara entegre yarısaydam cam yüzeyler olarak, bina dış koruyucusu ve enerji üreteci olarak kullanılabileceği tahmin edilmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
9
Şekil 2.5. Bükülgen Amorf PV panel
d) Kadmiyum Tellürid (CdTe): Çokkristal yapıda bir malzeme olan CdTe ile güneş pili maliyetinin çok aşağılara çekileceği tahmin edilmektedir. Laboratuvar tipi küçük hücrelerde %16, ticari tip modüllerde ise %7 civarında verim elde edilmektedir.
e) Bakır İndiyum Diselenid (CuInSe2): Bu çokkristal pilde laboratuvar şartlarında %17,7 ve enerji üretimi amaçlı geliştirilmiş olan prototip bir modülde ise %10,2 verim elde edilmiştir.
f) Optik Yoğunlaştırıcılı Hücreler: Gelen ışığı 10-500 kat oranlarda yoğunlaştıran mercekli veya yansıtıcılı araçlarla modül verimi %17’nin, pil verimi ise %30’un üzerine çıkılabilmektedir. Yoğunlaştırıcılar basit ve ucuz plastik malzemeden yapılmaktadır.
2.1.2. PV sistemlerinin diğer ekipmanları
Güneş pilleri, elektrik enerjisinin gerekli olduğu her uygulamada kullanılabilir. Güneş pili modülleri uygulamaya bağlı olarak; invertörler, akümülatörler, akü şarj denetim aygıtları ve çeşitli elektronik destek devreleri ile birlikte kullanılarak bir güneş pili sistemi (PV sistem) oluştururlar. Bu ekipmanlar aşağıda kısaca açıklanmıştır.
a) İnvertör: Doğru akım (DC) üreten güneş enerjisi kaynaklarını alternatif akıma (şebeke akımına) çeviren, sistemin kalbi niteliğinde ürünlerdir. Panellerin ürettiği 12 veya 24V DC gerilimi 240 V AC gerilime çevirir ve çıkışın sinizoidal olması (sinizoidale yakın) gerekir. İnvertörün gücü kurulan sistemin gücüne uygun olarak seçilir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
10
Şekil 2.6. İnvertör
b) Şarj regülatörü: Güneş enerjisinden elde edilen gerilimi istenilen gerilim değerine düşüren ürünlerdir. Genel olarak, şebekeden bağımsız sistemlerde kullanılan bu ürünlerin seçiminde en önemli kriter verim değerleridir.
Şekil 2.7. Şarj Regülatörü
c) Akümülatör: Şebekeden bağımsız sistemlerde elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden, istenildiğinde bunu elektrik enerjisi olarak veren cihazlardır. Kullanılan aküler kurşun-asit sabit tesis aküsüdür ve birçok kez dolup boşalmaya dayanıklıdır. Ancak bu akülerin yaşam alanı içine konmaması gerekir çünkü zehirli olabilecek gazlar çıkartmaktadır. Aküler eğer iç mekânlara konulacaksa kuru akü kullanmak gerekir.
Şekil 2.8. Akümülatör Grubu
d) Tepe Güç İzleyici: Bir PV hücresinden alınacak güç, üzerine düşen ışınım (solar radiation) ile doğru orantılıdır yani ışınım şiddeti arttıkça güç (birimi watt) de artar. Bir hücrenin veya panelin üretebileceği maksimum güç, tepe gücü (peak power) olarak anılır. Birimi Wp watt-peak’dir. Her PV panelin etiketinde veya katalogunda STC’de ürettiği maksimum güç yazar. STC’nin anlamı, 1000 W/m2 güneş enerjisinin 25 °C’lık sıcaklığın ve 1.5’lik hava kütlesinin (Air Mass) olduğu şartlardır. Sıcaklık ve hava kütlesi değiştikçe üretilen güç de
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
11
değişir. Tepe güç izleyici özel bir şarj regülatörüdür. Güneş panelinden en iyi düzeyde elektrik enerjisi elde dilmesini sağlar. Özellikle soğuk ve kapalı havalarda yüksek verim elde eder. Daha çok şebekeden bağımsız sistemlerde kullanılır.
e) Montaj Seti: PV panellerin çatılar, PV tarlaları vb. gibi uygulama alanlarına yerleştirilmesi için gerekli olan yapılardır. Şu an, sabit ve izleyici (tracker) olmak üzere 2 çeşit uygulama vardır.
Şekil 2.9. Sabit Montaj Seti Uygulaması
Şekil 2.10. İzleyici Montaj Seti Uygulaması
2.1.3. Şebekeden bağımsız (off-grid) ve şebekeye bağlı (on-grid) PV sistemleri
Şebekeden bağımsız (off-grid) sistemler, şebekeden uzak çiftlik, dağ kulübesi, su kuyusu motorları, verici antenleri, tekneler vb. gibi yerlerin elektrik temininde kullanılır. Bunlara ada sistemleri de denir. PV panellerde üretilen elektrik enerjisi akülerde depolanır ve invertörler ile AC’ye çevrilerek kullanılır. Ayrıca üretilen gerilim direk DC olarak da kullanılabilir.
Şekil 2.11. Şebekeden Bağımsız PV Uygulaması [3]
Şebekeye bağlı (on-grid) sistemler ise; şehir şebekesi ile beraber kullanılır. Şebekeden bağımsız kurulan sistemlerden en belirgin farkı, akümülatör gruplarının kullanılmamasıdır. Ayrıca bu sistemde kullanılan invertörler şebekeden bağımsız kullanılan invertörler ile ayni teknik özelliklere sahip değildir. Bilindiği gibi invertörler DC gerilimi evdeki cihazlarımızda kullanılmak üzere AC gerilime çeviren cihazlardır. Ancak şebeke destekli sistemde kullanılan invertörler bir başka özelliği de şebeke ile senkronize çalışmasıdır. Bu invertörler evlerdeki dağıtım tablolarımıza bağlanabileceği gibi şehir şebekesinin girişine de çift taraflı sayaçlar sayesinde bağlanabilir.
PV dizisi
Şarj regülatörü
DC yük
Akü
İnvertör
AC yük
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
12
Şekil 2.12. Şebeke bağlı sistem [3]
2.1.4. Örnek Bir PV Santrali
Bu bölümde, 2008 yılında İspanya’nın Mallorca bölgesinde tamamlanmış ve işletmeye alınmış bir PV santrali hakkında kısa bilgi verilmiştir. Bu santralde, 17.316 adet, yaklaşık verimi %13 olan, 175W tekkristal modül, 30° sabit açı ile kurulmuştur. Şekil 2.13’de bu santralden bir fotoğraf sunulmuştur.
Şekil 2.13. 3 MW PV Santrali (Mallorca, İspanya)
Örnek PV santralinin özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Kurulu Güç : 3,15 MWp
Kullanılan ekipmanlar :
- 504*34=17.136 adet 175W Tekkristal PV
- %13 modül verimi
- 60 adet Solutronic SP300 İnvertör
- 8 adet SMA SC100 İnvertör
İlk Yatırım Maliyeti : 12.794.000 €
Yıllık İşletme Gideri : 38.384 €
Yıllık Elektrik Üretimi : 3.782.457 kWh
PV dizisi
İnvertör /güç düzeltici
Dağıtım paneli
AC yük
Şebeke elektriği
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
13
Yıllık Gelir : 1.342.393,99 €/yıl
Öz Sermaye : % 100
Kullanılan Kredi : % 0
2.2. Isıl Güneş Güç (CSP) Sistemleri
2.2.1. Çanak sistemler (Dish)
İki eksende güneşi takip ederek, sürekli olarak güneşi odaklama bölgesine yoğunlaştırırlar. Termal enerji, odaklama bölgesinden uygun bir çalışma sıvısı ile alınarak, termodinamik bir dolaşıma gönderilebilir ya da odak bölgesine monte edilen bir stirling birleşimiyle güneş enerjisinin elektriğe dönüştürülmesinde % 30 civarında verim elde edilmiş olur.
Şekil 2.14. Stiring’li Çanak Sistem [3]
2.2.2. Merkez alıcı sistemler (Power Tower)
Tek tek odaklanma yapan ve heliostat adı verilen aynalardan oluşan bir alan, güneş enerjisini, alıcı denen bir kule üzerine monte edilmiş ısı eşanjörüne yansıtır ve yoğunlaştırır. Alıcıda bulunan ve içinden akışkan geçen boru yumağı, güneş enerjisini üç boyutta hacimsel olarak absorbe eder. Bu sıvı, Rankin makineye pompalanarak elektrik üretilir. Bu sistemlerde ısı aktarım akışkanı olarak hava da kullanılabilir, bu durumda sıcaklık 800 °C’ye çıkar. Heliostatlar bilgisayar tarafından kontrol edilerek alıcının sürekli güneş alması sağlanır. Bu sistemlerin kapasite ve sıcaklıkları, sanayi ile kıyaslanabilir düzeyde olup Ar-Ge çalışmaları devam etmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
14
Şekil 2.15. Bir Merkez Alıcı Sistem [6]
2.2.3. Güneş bacaları (Solar Chimney)
Bu yöntemde güneşin ısı etkisinden dolayı oluşan hava hareketinden yararlanılarak elektrik üretilir. Güneşe maruz bırakılan şeffaf malzeme ile kaplı bir yapının içindeki toprak ve hava, çevre sıcaklığından daha çok ısınacaktır. Isınan hava yükseleceği için, çatı eğimli yapılıp, hava akışı çok yüksek bir bacaya yönlendirilirse baca içinde 15 m/sn hızda hava akışı-rüzgâr oluşacaktır. Baca girişine yerleştirilecek yatay rüzgâr türbini bu rüzgârı elektriğe çevirecektir.
Bu tesisin gücü 30-100 MW gücünde olabilir. Deneysel bir kaç sistem dışında uygulaması yoktur. Ancak Avustralya’da 1.000 m yüksekliğinde bacaya, 38 km2 alana sahip 200 MW gücünde bir proje planlanmaktadır.
Şekil 2.16. Avustralya’da Bir Güneş Bacası Projesi
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
15
2.2.4. Güneş havuzları (Solar Pool)
Yaklaşık 5-6 metre derinlikteki suyla kaplı havuzun siyah renkli zemini, güneş ışınımını yakalayarak 90 °C sıcaklıkta sıcak su elde edilmesinde kullanılır. Havuzdaki ısının dağılımı suya eklenen tuz konsantrasyonu ile düzenlenir, tuz konsantrasyonu en üstten alta doğru artar. Böylece en üstten soğuk su yüzeyi bulunsa bile havuzun alt kısmında doymuş tuz konsantrasyonu bulunan bölgede sıcaklık yüksek olur. Bu sıcak su bir eşanjöre pompalanarak ısı olarak yararlanılabileceği gibi Rakin çevrimi ile elektrik üretiminde de kullanılabilir. Güneş havuzları konusunda en fazla İsrail’de çalışmalar yapılmıştır. Bu ülkede 150 kW gücünde 5 MW gücünde iki sistem yanında Avustralya’da 15 kW ve ABD’de 400 kW gücünde güneş havuzları bulunmaktadır.
Şekil 2.17. Tuz Meyil Dereceli Güneş Havuzu [3]
2.2.5. Parabolik sistemler (Parabolic Trough)
Doğrusal yoğunlaştırıcı termal sistemlerin en yaygınıdır. Kolektörler, kesiti parabolik olan yoğunlaştırıcı dizilerden oluşur. Kolektörün iç kısmındaki yansıtıcı yüzeyler, güneş enerjisini, kolektörün odağında yer alan ve boydan boya uzanan siyah bir absorban boruya odaklar. Kolektörler genellikle, güneşin doğudan batıya hareketini izleyen tek eksenli bir izleme sistemi üzerine yerleştirilirler. Toplanan ısı, elektrik üretimi için enerji santraline gönderilir. Bu sistemler yoğunlaştırma yaptıkları için daha yüksek sıcaklığa ulaşabilirler.
Şekil 2.18. Bir Parabolik Güç Sistemi [7]
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
16
CSP özellikle 2006-2010 yılları arasında yeni bir güç kaynağı olarak ortaya çıkmıştır. 2010 başı itibariyle 0,7 GW Kurulu CSP güç santralleri ABD’nin güneyi ve İspanya’da faaliyet göstermektedir. ABD, şu anki toplam kurulu gücün %65’ni barındırmaktadır. İspanya ise son birkaç yılda büyük yatırımlar yapmıştır, Mart 2009-Mart 2010 arasında 220 MW CSP yatırımı tamamlanmıştır. ABD ise 2014 itibariyle 6 eyaletinde 8 GW Kurulu CSP yatırımı planlamaktadır. 2010 itibariyle ise İspanya’nın liderliğinde olmak üzere dünya genelinde 2,4 GW bir CSP kurulu gücü eklenmesi beklenmektedir.
CSP, ABD ve İspanya dışında başta İtalya, Almanya ve Fransa olmak üzere test amaçlı bile olsa diğer ülkelerin de ilgisini çekmeye başlamıştır. İtalya, 2012 itibariyle 200 MW CSP kurulu gücü yatırımı planlamaktadır. Dünya genelinde işletmeye alınmış CSP güç santralleri Tablo 2.1.’de verilmiştir.
Global olarak herhangi bir CSP teknolojisi lider olamamıştır. Kurulumların %50’den fazlasında parabolik sistemler, %30’unda merkez alıcı sistemler, %20’sinde ise çanaklar ve motorlar kullanılmıştır. Bu hususta lider firmalar olarak, Brightsource, eSolar, Siemens, Schott, SolarMillenium, Abengoa Solar, Nextera Energy, Infinity, Tessera, and Acciona sayılabilir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
17
Bir CSP kolektörü aşağıdaki elemanlardan meydana gelir [9]:
a) Yansıtıcı (Ayna) (Mirrors or Reflectors): Parabolik güneş kolektörlerinin en belirgin özellikleri, parabolik biçimli ayna veya yansıtıcılarının olmasıdır. Aynalar güneşin direkt ışınlarını doğrusal alıcı üzerine yoğunlaştırmasına olanak sağlayan bir parabol şeklinde kıvrıktırlar.
Şekil 2.19. 4 mm Kalınlığında CSP Aynası
Mevcut bütün parabolik oluk santralleri aynı şirket tarafından üretilen cam ayna panellerini kullanırlar. Aynalar ikinci yüzey gümüşlenmiş cam aynalardan (yansıtıcı gümüş tabaka cam arka üzerinde olduğu anlamına gelir) oluşur. Camlar, 4 milimetre kalınlığında özel düşük demir ya da yüksek geçirgenlikli beyaz camdan yapılır.
b) Alıcı tüpler (Receiver Tubes): İçerisinde ısı transfer akışkanının geçtiği ve aynaların güneş ışınımını yansıttıkları ısı toplama borularına alıcı tüpler denir. Selektif yüzey kaplı vakum tüplerden oluşur.
Şekil 2.20. CSP Alıcı Tüpü
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
18
c) Montaj seti (Concentrator structure): Parabolik güneş kolektörünün yapısal iskeletini montaj setleri oluşturur. Montaj setleri;
- Aynaları ve alıcıları destekler ve onların optik hizalarını devamlılığını sağlar
- Rüzgâr gibi dış güçlere karşı korur,
- Kolektörün dönmesine olanak vererek aynalar ve alıcı güneş izleyebilmesini sağlar.
Şekil 2.21. CSP Montaj Seti
d) İzleme ve kontrol sistemi: Kollektörlerin güneş takip etmelerini sağlayan ve aynı zamanda kolektörlerin bakım vb. gibi işlemlerde onları manuel olarak kontrolünü sağlayan mekatronik sistemlerdir. Genellikle şu dört ana bileşenden oluşurlar:
- Pilonlar ve kaideler
- Sürücü
- Kontrol
- Kolektör bağlantıları
Şekil 2.22. İzleme Sisteminin Elektrik Motor – Şanzıman Kısmı
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
19
CSP sistemlerinin bazı avantaj ve dezavantajları aşağıda sıralanmıştır [10]:
Avantajları:
- CSP ile elektrik üretimi, enerji güvenliğini artırabilir.
- Kanıtlanmış teknoloji: Ticari olarak kanıtlanmış 700 MW üstünde kurulu güç.
- Uzun işletme süresi. Örneğin ABD’de 9 adet santral 20 yıldır faaliyet göstermektedir.
- Fosil Yakıtların dalgalı fiyatları ülkelerin ekonomisinde önemli bir etkiye sahiptir, CSP güç santrallerinin kullanımı ile enerjide fosil yakıtlara bağımlılığı azaltır.
- İstihdam yaratır: 50 MW CSP tesisi inşaatı döneminde 500 kişilik işgücü ihtiyacı doğar. Yaklaşık 50 kişi de işletme ve bakım da görev alabilir.
- İklim değişikliği: 50MW’lık bir CSP güç santrali ile 70.000-149.000 ton CO2 emisyonu önlenir.
- Hükümet teşvik ve düzenlemeleri: Örneğin; FIT, Vergi Kredi, Vergi Teşvikleri, vb ...
Dezavantajları:
- CSP Teknolojileri Yüksek Sermaye Maliyetlidir. Dolayısıyla yüksek bir LCOE’e yol açar. Proje finansmanı, fosil yakıt teknolojilerine göre daha fazla ve daha zordur.
- Coğrafi riskler (yüksek DNI-Direct Normal Irradiation), yakın su kaynağı, düz arazi ve şebeke için iyi bir bağlantı)
- CSP santrali kurulumunda, izin almada uzun bürokratik süreçlerin olması, dolayısıyla maliyetlerin olumsuz etkilenmesi.
- Sürekli iyileştirme ve maliyet düşürme çalışmalarından dolayı teknolojik belirsizliğin olması.
- Taşınabilecek gücün iletim hatlarıyla sınırlı olması.
- Sistemin önemli elemanlarının sadece birkaç üretici tarafından üretilmesi. (örneğin, alıcı ve aynalar)
- Çıkılabilecek maksimum sıcaklığın sınırlı olması sebebiyle verimin sınırlı olması.
- Pahalı ve tehlikeli ısı iletim akışkanlarının kullanılması.
- Sınırlı sayıda ısıl enerji depolama seçenekleri.
2.2.6 Örnek Bir CSP Santrali
Andasol CSP Güç Santrali, Avrupa’nın ilk CSP santrali özelliğini taşımaktadır ve Mart 2009 yılında işletmeye alınmıştır. Yıllık ortalama 2,200 kWh/m² ışınım değeri, 1 100 m rakımı ve yarı kurak iklimiyle bu yatırım için oldukça elverişli bir yerdir. Bu tesisin yılda 180 GWh civarında (brüt yıllık 21 MW/yıl) üreten, 50 MWe elektrik çıkışı vardır. Andasol gün boyunca güneş alanında üretilen ısıyı soğuran bir ısı depolama sistemi vardır. Bu ısı daha sonra % 60 sodyum nitrat ve % 40 potasyum nitrat bir erimiş tuz karışımında saklanır. Türbin ise akşamları veya gökyüzü bulutlu olduğunda bu depolanmış ısıyı kullanarak elektrik üretmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
20
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
22
3. DÜNYADA FOTOVOLTAİK (PV) YATIRIMLARI VE TEŞVİK MODELLERİ
Bu bölümde, AB ülkeleri, ABD, Çin, Japonya, Hindistan ve diğer gelişmekte olan ülkelerin PV kurulu güçleri ve gelecek yatırım öngörüleri verilmiştir. Ayrıca, Dünya’da belli başlı ülkelerde uygulanan PV yatırım teşvik modelleri incelenmiştir [12].
3.1. Dünya’da PV Yatırımları
PV, 100’ün üzerinde ülkede elektrik üretiminde kullanılmaktadır ve güç üretim teknolojileri arasında en hızlı gelişenidir. 2004-2009 arasında şebekeye bağlı PV kapasitesi yıllık %60 (65) oranında artmıştır. 2009’da yaklaşık 7 GW şebekeye bağlı kapasite eklenerek toplam kurulu gücü 21 GW’a çıkarmıştır, böylelikle toplamda %53 artış sağlanmıştır (Şekil 3.1. ve Tablo 3.1.).
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
23
Bu artış, İspanya pazarında 2008’e göre yaşanan büyük düşüşe rağmen PV kurulu hacminde bir yılda gelen en yüksek artış olmuştur. Avrupa’daki 2009 yılındaki yeni elektriksel güç kurulumunda PV, %16’lık bir pay almıştır. Şu an itibariyle kümülatif kurulu PV gücü, 2004 yılındaki kurulu gücün yaklaşık 6 katıdır. Analistler 4-5 yıl içinde bu oranın katlanarak artacağını tahmin etmektedirler.
2009 yılında Almanya, PV kurulumunda yine öncü olmuştur. 3,8 GW yeni kurulumla tüm dünyada 2009 yılında eklenen kapasitenin %54’üne tekabül ederek, toplam kurulu gücünü 9,8 GW’a çıkarıp, global toplam kurulu gücün %47’sine sahip olmuştur (Şekil 3.2.).
Şekil 3.2. PV Kurulu Kapasite, En Büyük 6 ülke, 2009 [13]
İspanya’da ise 2008’de kırılan rekora rağmen 2009’da ancak 70 MW yeni kurulum eklenebilmiştir. Bunun en büyük nedeni ise ulusal güneş kurulum kapasite hedefinin aşılmasından dolayı devlet teşviklerinin azaltılmasıdır.
İtalya ise 2009’da 710 MW kurulu güç ekleyerek Almanya’nın arkasından uzak ara ikinci olmasına rağmen 2008’deki kurulu gücünü ikiye katlamıştır. Yüksek devlet teşvikleri ve güneşlenme oranları İtalya’da bu trendin artış yönde olacağını göstermektedir.
Japonya, 485 MW’lık kurulu gücü ile üçüncü sırada yer almıştır. Diğer ülkelerde olduğu gibi burada da devlet teşvikleri önemli rol oynamaktadır.
ABD, yaklaşık 470 MW kurulu güç eklemiştir ve bunun 40 MW’ı şebekeden bağımsız sistemlerdir. Bu yeni eklemelerle birlikte toplam kurulu gücünü 1GW’a çıkarmıştır. Toplamın %50’si Kaliforniya eyaletinde yer almaktadır.
2009 yılında Çek Cumhuriyeti 411 MW, Belçika 292 MW, Fransa 185 MW ve Çin 160 MW kurulu güç eklemiştir.
Genel olarak geniş ölçekli (>200 kW) PV tarlalarına olan trend devam etmektedir. 2008 yılında Dünya genelinde 2.450 adet PV tarlası kurulmuş iken, 2009 yılında bu rakam
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
24
3.200’ün üzerine çıkmıştır. Bu tesisler toplamda yaklaşık 5,8 GW kapasiteye tekabül etmektedir. Bu rakam 2007’dekinin yaklaşık 5 katıdır.
Orta ölçekli PV projelerinin artmasına rağmen özellikle gelişmekte olan ülkelerde çok küçük ölçekli şebekeden bağımsız projelere ilgi giderek artmaktadır. Bu sistemler dünya pazarının sadece %5’ini oluşturmaktadır. Ancak satışlar ve toplam kurulu kapasite 1980’den bu yana istikrarlı bir şekilde artmaktadır. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde birkaç yüz MW şebekeden bağımsız PV sistemleri her yıl eklenmektedir.
3.1.1. Avrupa Birliği ülkeleri
AB ülkelerindeki PV yatırımların gerçekleşen değerleri ve 2014 yılına kadar tahmini projeksiyonları Şekil 3.3.’de verilmiştir (2010 Annual World Solar PV Market Report).
Şekil 3.3. AB PV Pazarının Ülkelere Göre Dağılımı–Yasa Güdümlü Senaryo
a) Belçika
Belçika PV pazarının 2009’daki gelişimi öngörülenden fazla olmuştur. Toplam 292 MW’lık PV kurulu kapasitesi ile AB ülkeleri arasında 6. sıraya yükselmiştir. Bu kurulu kapasitenin 251 MW’lık bölümü Flaman Bölgesi’nde ve 38 MW’lık bölümü ise Brüksel ve Walloon bölgelerinde gerçekleşmiştir. Vergi indirimlerinin devam ediyor olması ve üretilen elektriğin ihtiyaç için kullanılıyor olması pazara olan ilgiyi devam ettirmektedir. Ev ve ticari kullanımdaki olumlu gelişmeye rağmen, teşviklerdeki azalma sebebiyle Flaman bölgesindeki pazarda 2010 yılındaki yatırımlarda azalma beklenmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
25
Şekil 3.4. Belçika Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
b) Bulgaristan
Karışık şebeke bağlantı şemaları ve bürokratik engellemelere rağmen PV kurulu kapasite 2009’da 7 MW olarak gerçekleşmiştir. Ama 2010 itibariyle 100 MW, 2014 itibariyle de 250 MW’lık PV kurulumu öngörülmektedir.
Şekil 3.5. Bulgaristan pazarı ve 2014’e kadarki tahminler
c) Çek Cumhuriyeti
Cömertçe sağlanan şebeke bağlantı teşvikleri ve prosedürlerin basitliği Çek Cumhuriyeti PV yatırımlarında patlamaya neden olmuştur. 2009 yılında 411 MW’lık kurulum gerçekleşmiştir. Teşviklerin olumlu yönde revize edilmesi sonucu 2010’da da PV yatırımlarında artış olabilecektir. EPIA’ın tahminlerine göre, 2010 yılında 1 GW yeni PV yatırımı yapılabilecektir. PV yatırımlarındaki bu hızlı artış, sorunları da beraberinde getirebilir, bu da teşviklerde bazı kısıtlamalara neden olabilir. Ama genel kanı olarak, 2014’e kadar yatırımlarda düzenli bir artış beklenmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
26
Şekil 3.6. Çek Cumhuriyeti Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
d) Fransa
İyi şekilde tasarlanmış teşvik programıyla Fransa’da, BIPV uygulamaları gerek bireysel gerekse ticari uygulamalarda ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. Yeni kararlar ile teşvikler 2010 itibariyle BIPV’ye daha fazla destek vererek yanlış kullanımların önüne geçilecektir.
PV tarlası uygulamalarında ise, ışınım miktarlarına göre bölgesel teşvikler uygulanmaktadır. Böylece bazı bölgeler, diğer bölgelere göre %20 daha fazla teşvik alabilmektedirler.
2009’da 285 MW’lık PV kurulmasına rağmen bürokratik engeller nedeniyle bunun sadece 185 MW’ı şebekeye bağlanabilmiştir. Bu durum, son 2 yıldır bu şekilde devam etmekte ve bu da Fransa’da PV’nin yaygın olarak kullanımını azaltmaktadır. Genel kanı olarak, bu sorunun 2010 itibariyle çözüleceği düşünülmekte ve 2010’da 500 MW ile 700 MW aralığında bir PV yatırımının olması beklenmektedir.
Ilımlı senaryoda 2014’de beklenen PV kurulumu 660 MW iken, yasa güdümlü senaryoda 1,3 GW’lık kurulum öngörülmektedir. Bu da Fransa’yı bu konuda öncü ülkelerden yapacaktır.
Bunların yanı sıra, BIPV uygulamaları, çatı üstü ve binalar için özel tasarımlı ürünlerin geliştirilmesine büyük katkı sağlayacağı öngörülmektedir.
Şekil 3.7. Fransa Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
27
e) Almanya
Almanya, 2009’da da dünyanın en büyük PV kurulu güç kapasitesine sahip olma özelliğini sürdürmüştür. İyi tasarlanmış FiT programı, finansal altyapının sunduğu iyi fırsatlar, kalifiye PV firmaları ve halkın PV teknolojileri hakkında iyi bilgilendirilmiş olması Almanya’yı liderliğe götüren başlıca nedenlerdendir.
Alman Elektrik ve Telekomünikasyon İşleri’nin (Bundesnetzagentur) 2010 Nisan ayında açıkladığı verilere göre; Almanya’da 2008 yılında kurulan güç 2 GW seviyelerinde iken 2009’da bu rakam 3,8 GW seviyesinde gerçekleşmiştir.
Almanya teşvikleri yenilenebilir ürün pazarına ayrıcalık vermiştir. Bireysel tüketimlerde kullanılmak üzere yeni zorlayıcı bir takım teşviklerin gelebileceği öngörülmektedir. 2014’e kadar yıllık PV kurulumlarının 3-5 GW seviyesi aralığında olacağı tahmin edilmektedir.
Mevcut teşviklerin azaltılması hususundaki tartışmalar henüz netleşmiş durumda değildir. Teşviklerdeki kayda değer bir azalış Alman PV endüstrisinin gelişimini oldukça riske atacak ve Avrupalı olmayan düşük fiyatlı üreticilere doğru bir eğilim başlayacaktır.
Şekil 3.8. Almanya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
f) Yunanistan
AB içerisindeki diğer ülkelere göre çok yüksek güneş ışınım oranına sahip olan ve bunu da çıkarmış olduğu teşvik sistemi ile destekleyen Yunanistan’ın PV yatırımlarının önündeki en büyük engel yaşanan ekonomik kriz olmuştur. Dolayısıyla 2009’da ancak 36 MW’lık bir PV kurulumu gerçekleştirilebilmiştir. Bu miktar 2010’da 100 MW olarak beklenmektedir. 2014 itibariyle ise oluşacak senaryolara göre 200-600 MW aralığında olacağı tahmin edilmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
28
Şekil 3.9. Yunanistan Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
g) İtalya
İtalya, yüksek güneş ışınımının yanı sıra, iyi bir teşvik sistemi ile çekici bir pazar olmaktadır. İtalya, Ocak 2009 itibariyle enerji farkı satışına (net-metering / Scambio sul posto) 200 kW’a kadar müsaade etmektedir. Bu, PV sistemine sahip kimsenin tüketiminden fazla ürettiği kısmı ise devlet satabileceği anlamına gelmektedir. 2010 itibariyle İtalya’da GW seviyesinde bir kurulum beklenmektedir.
PV pazarının gelişimi, bir takım iyileştirmeler ve prosedürlerdeki kolaylaştırmalara bağlı olarak olumlu yönde değişim göstermesi beklenmektedir. 2009’daki 730 MW’lık kurulumu ve 2010’daki GW seviyesine ulaşma beklentisiyle, İtalya AB ülkeleri içinde ikinci büyük PV pazarı haline gelebilir. Teşvikli sistem geliştirilirse 2014’de İtalya’daki kurulu PV güç, 2 GW seviyesine ulaşabilir. Ayrıca binaya özel kurulumlara (BIPV) yapılan fazladan teşvikler de bu sektörü hareketlendirecektir.
Şekil 3.10. İtalya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
h) Portekiz
Güneş ışınım miktarının yüksekliğine rağmen Portekiz pazarı, bir kaç PV tarlası ve MW seviyesinde küçük uygulamalarla sınırlı kalmıştır. Eğer uygun bir teşvik sistemi getirilse pazarda yıllık 250 MW’lık kurulumların yapılabilmesi mümkün görünmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
29
Şekil 3.11. Portekiz Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
i) İspanya
2008’deki 2,6 GW’lık kurulumuyla dünya lideri olan İspanya, 2009’da 69 MW seviyesine kadar düşmüştür. Bu düşüşün en büyük nedenleri ise; bürokratik prosedürlerdeki karışıklık ve finansal krizdir.
PV yatırım trendinin normal şekilde devam etmesi durumunda 2014’de pazarın 700 MW, teşvikli olması durumunda da 1 GW seviyesine çıkması beklenmektedir. Teşvik tutarlarının düşüşü 2010’da pazarın iyileşmesi noktasında olumsuz etki gösterecek olsa da 2009’dan kalan projelerle birlikte PV yatırımlarının 600 MW seviyesinde olacağı beklenmektedir.
Şekil 3.12. İspanya Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
j) İngiltere
2010 itibariyle yürürlüğe giren teşvik sistemi ile İngiltere’deki PV yatırımlarının oldukça ivmeleneceği tahmin edilmektedir. Güneyindeki güneş ışınımı Belçika ve Almanya’nın kuzeyi kadar yüksek olan İngiltere’de yatırımların başlangıcı için tüm şartlar sağlanmış durumdadır. Mevcut teşvik sistemi ile, 2010’da 20-40 MW, 2014’de ise 250 MW seviyelerinde PV kurulumu beklenmektedir. Teşvik sistemi güçlendirilirse bu rakam 2014’de 500 MW seviyelerine çıkabilir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
30
Şekil 3.13. İngiltere Pazarı ve 2014’e Kadarki Tahminler
EPIA tarafından yapılan “The SET for 2020” [14] adlı çalışmada, potansiyel PV teknolojileri göz önüne alınarak, PV’nin 2020’de yaygınlaştırılmasına yönelik 3 senaryo oluşturulmuştur.
- Temel senaryoda Avrupa’nın 2020 itibariyle elektrik enerjisi ihtiyacının %4’ünün PV kurulumlarından karşılandığı esas alınmıştır.
- Hızlandırılmış gelişim senaryosunda, elektrik alt yapısında büyük çaplı değişiklikler yapılmadan ihtiyacın %6’sının karşılanması esas alınmıştır.
- Üçüncü olarak da 2020 itibariyle Avrupa’nın elektrik enerjisi ihtiyacının %12’sinin PV kurulumlarından gerçekleştirildiği İdeal Senaryo belirlenmiştir.
EPIA, bu üç senaryoyu kullanarak 2014’e kadar Pazar tahminleri yapmıştır. Bu karşılaştırmanın sonuçları aşağıdaki gibidir:
- Ilımlı senaryo ile 2014’e kadar %4 hedefine ulaşılamayabilir. Ancak, ufak yasal değişiklikler ile 2020’de bu hedef tutturulabilir.
- Yasa güdümlü senaryo ile 2014’de %6 hedefi aşılabilir ancak %12’lik ideal potansiyelden de uzak kalabilir.
- İdeal senaryo, yasa koyuculara ve enerji sektörüne çok daha kuvvetli imkanlar sağlayabilir. Yeni pazarlar (Türkiye gibi) ve mevcut pazarlardaki PV’nin kullanımının daha çok yaygınlaşması %12 hedefine ulaşmada gerekli olacaktır.
- Yasa güdümlü senaryo tahminlerinde 2010 için beklentiler %12 hedefine ulaşmak için artabilir.
Özetle, tüm bu senaryolardaki hedeflere ulaşabilmek için önümüzdeki bir kaç yıl daha yasal teşviklerin devam etmesi gerekmektedir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
31
Şekil 3.14. Pazar Tahminlerinin “SET for 2020” Hedefleri ile Kıyası
3.1.2. Diğer ülkeler
Japonya:
Bireysel PV kullanım teşvik programının yeniden başlatılması, çift sayaç sisteminin yerel otoriteler tarafından desteklenmesi ve özel sektörün Japon pazarının dinamizm kazanmasında etkin olması, 2009’daki 484 MW’lık bir PV kurulumuna neden olmuştur.
EPIA yasa güdümlü senaryoda, Japonya’nın 2010’da GW seviyesinde, teşviksiz sistemle ise 2012’de GW seviyesinde kurulu PV kapasitesine sahip olacağını tahmin etmektedir. 2020’de 28 GW, 2030’da ise 53 GW seviyesine çıkmak hedefi ortaya konmuştur.
2014’de, tutarlı bir yasal çerçeve ve ılımlı senaryo ile 1,2 GW, yasa güdümlü senaryo ile 2,4 GW seviyesinde PV kurulumu beklenmektedir.
Şekil 3.15. Japon Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler
A.B.D.:
Yapılmakta olan birçok PV tarlası projesiyle A.B.D. PV yatırımlarında lider pazarlar arasına girmeye adaydır. 2009’daki 40 MW’ı şebeke bağımsız olmak üzere 477 MW’lık PV kurulumu, 2010’da 600 MW ile 1 GW arasında bir değere ulaşabilir. Ilımlı
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
32
senaryoya göre 2014’de 3 GW, yasa güdümlü senaryoya göre ise 6 GW seviyesinde görünmektedir. Bu sonuçlar, eyaletlerin politikalarına bağımlı olarak değişkenlik gösterecektir. Kaliforniya’nın öncülüğünde ve Obama yönetiminin teşvikleriyle PV kurulu gücü, 2010 itibariyle GW seviyesine çıkacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 3.16. A.B.D. Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler
Çin:
Büyük bir PV üreticisi olan Çin yakın zamana kadar dünya PV kurulum pazarında yok denecek kadar küçüktü. Ama yapılmakta olan 12 GW’lık büyük projeleriyle Çin aniden Asya’da ve Dünya’daki en büyük PV kurulu güç sahibi haline gelebilir. Yüksek ışınım seviyesi ve yükselerek artan elektrik ihtiyacı PV pazarını hızla büyütebilir. 2009’daki Ulusal Enerji Planı’na göre 2020 itibariyle 20 GW toplam PV kurulu gücü hedeflenmektedir. Ancak, uygulama detayları ve yol haritası halen net değildir. Ayrıca, şebeke teşvik sistemi de kamuoyuna ilan edilmemiştir. Çin Endüstri kurumları ve hükümet ajanslarına göre 2009 itibariyle 160 MW’lık PV sistem kurulmuştur. Yasa güdümlü senaryoya göre pazar 2010’da 600 MW seviyelerine yükselebilir. 2014’de ise pazar 600 MW ile 2,5 GW seviyelerinde olacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 3.17. Çin Pazar Tarihi ve 2014’e Kadar Tahminler
Hindistan:
Hindistan, Güneş kuşağı (ekvatordan 30 derece kuzey veya 30 derece güney paralelleri arasında) ülkelerinden olup, artan elektrik enerjisi ihtiyacı ve yüksek güneş ışınımıyla çok büyük bir PV kullanım potansiyeline sahiptir. Hükümet, 2020 yılında 20 GW PV kurulumu hedeflemiştir. 2009’daki 30 MW’lık küçük kuruluma karşın, yasal
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
33
teşvik sistemi ile 2014’de 1,5 GW seviyelerine çıkabilir. 2010’da ise hükümetin kararlarına bağlı olarak 50 MW ile 300 MW arasında bir kurulum gerçekleşebilir. 2009 Ulusal Güneş Misyonu’nun yanı sıra, elektrik alım sözleşmesinin geliştirilmesi ile PV kullanımı hızla yaygınlaşabilir.
Şekil 3.18. Hindistan Pazar Tarihi ve 2014’e Kadarki Tahminler
2009’da Kanada’da gerçekleşen 70 MW’lık ve Avustralya’da gerçekleşen 66 MW’lık kurulumlar dünya PV pazarının ileri doğru hareket ettiğini göstermektedir. 2007’de ilk 10’a girmek için 15 MW’lık kurulum yeterli idi. Bu miktar 2009’da 70 MW’a çıktı ve 2010’da 140-200 MW arasında bir kurulum gerektirecektir ki bu da Almanya’nın öncülüğünde pazarın geliştiğinin açık bir göstergesidir. Güney Kore’deki potansiyele rağmen 2008’deki kurulum 2009’da 168 MW seviyelerine düşmüştür ve 2010 da durum belirsizliğini sürdürmektedir.
Avrupa’da ise, yukarıda bahsedilen ülkelere ilaveten, Hollanda, Slovakya ve Türkiye’nin gelecek yıllarda iyi bir seyir kazanacağı tahmin edilmektedir. Bu pazarlardan, ılımlı senaryoda 100-200 MW arasında, yasa güdümlü senaryoda da 150-400 MW arasında bir PV kurulumu beklenmektedir. Avrupa dışındaki ülkelerde ise, PV sistemleri bir enerji kaynağı olarak görüldüğü takdirde, büyük bir potansiyel görülmektedir. EPIA’ya göre, Avustralya, Güney Afrika, Brezilya, Meksika, Mısır, İsrail ve Fas potansiyeli olan bu ülkelerden bazılarıdır.
Dünya genelinde yenilenebilir Enerji sektöründe 2009 itibariyle 3 milyondan fazla kişi istihdam edilmektedir. Toplam 21 GW’lık Solar PV endüstrisinde istihdam edilen yaklaşık 300.000 kişi oranlanırsa, 1MW kurulu güç başına 14,3 kişilik bir istihdam sözkonusu olmaktadır.
3.2. Dünyada PV Teşvik Modelleri
Yenilenebilir enerjiden elektrik üretmek için verilecek olan teşvikler üç temel kategoriye ayrılmaktadır: Yatırım tabanlı teşvikler, üretim tabanlı teşvikler ve yasal çerçeveler [16].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
34
3.2.1. Yatırım tabanlı teşvikler
Bu tür teşvikler, ne kadar elektrik ürettiğine bakılmaksınız başlangıç yatırımını destekler.
- Yatırım vergi indirimi (Investment tax credits): Yatırımcının yaptığı yatırımdan dolayı ödeyeceği vergiden yapılan indirimdir.
- KDV istisnası (VAT exemption): Meskenlerde kullanılacak olan elektrik jeneratörlerine KDV ödenmemesidir.
- Hızlandırılmış amortisman (Accelerated Depreciation): Bazı ülkelerde yenilenebilir enerji güç santrallerine yapılan yatırım, şirketin diğer faaliyetlerden doğan vergiden düşülür.
- Faizsiz krediler (Interest-free loans): Bazı devlet kuruluşları mesela İngiltere’deki Carbon Trust gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarının alımı için faizsiz kredi verir.
- Kredi garantileri (Loan Guarantees): Gelişmekte olan pazarlardaki yenilenebilir enerji yatırımlarındaki risklere karşı ithalat kuruluşları veya Avrupa Yatırım Bankası gibi ajanslar döviz kuru değişkenliklerine veya belli bir limite kadar olan krediler ile desteklenmesidir.
3.2.2. Üretim tabanlı teşvikler
Bu tür teşvikler, reel olarak üretilmiş olan enerji miktarıyla doğru orantılı olarak destekleme sistemidir. Bu sistem 3 alt sistemden oluşur:
- Minimum FiT: Üreticiye kWh başına belli bir dönem minimum FiT üzerinden alım garantisinin verilmesidir.
- Vergi indirimi (Production tax credit): Çoğunlukla ABD’de uygulanan bir sistemdir. Üreticiye ödediği vergi üzerinden indirim yapılır.
- Kota sistemi (quota system): Bu sistemde üreticiler piyasaya satabilmeleri için sertifikalandırılır. Fiyat garantisi yoktur. Bu sisteme alternatif olarak ise, yenilenebilir enerjiden üretilen alınan vergi alınmaz. Örneğin, İngiltere’de uygulanan “Climate Change Levy in The UK” gibi.
3.2.3. Yasal Çerçeveler (Robust Legal Framework):
Bu tür yasal düzenlemeler, doğrudan nakdi teşvik olmamasına rağmen, yatırımcıları çekmek adına olmazsa olmazlardandır. Bu düzenlemeler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Kurumsal Planlama Süreci (Streamlined Planning Process): Ülkenin yatırımlar için tüm bürokratik işlemleri bir tek ajansta toplaması veya yatırımcıların başvuruları nereye ve nasıl yapacaklarının belirtilmesidir. Örneğin, Yatırım Kalkınma Ajansları.
- Arazi planlama süreci (Spatial Planning Process): Eğer yerel yönetimler, yenilenebilir enerji projeleri için arazi kullanımını önceliklendirirlerse başvurular, yüksek ihtimalle çok hızlı sonuçlandırılacaktır.
- Binalarla ilgili yönetmelikler (Building Regulation): Binalara yenilenebilir enerji sistemleri kurulmasıyla ilgili yönetmelikler, yasal düzenlemelerin var olmasıdır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
35
3.2.4. AB’de FiT Uygulamaları
Almanya tarafından uygulanan FiT modeli, birçok Avrupa ve Dünya ülkesi için standart olarak kabul edilerek örnek alınmıştır. Şekil 3.19. ve Şekil 3.20’de AB ülkelerinde uygulanan ortalama FiT ve konut şebeke elektrik fiyatları görülmektedir.
Şekil 3.19. AB Ülkeleri FiT Değerleri (€/kWh) ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010)
Şekil 3.20. AB Ülkeleri FiT Değerleri ve Konut Şebeke Elektrik Fiyatları Karşılaştırması (€/kWh) ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010)
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
36
Şekil 3.21. AB Ülkeleri FiT (€/kWh) ve Işınım (kWh/m2) Değerleri ([17] Erişim tarihi: 12.10.2010)
3.3. Almanya Teşvik Modeli
Almanya’da sabit FiT, 20 yıllığına uygulanmaktadır. İlk kurulumda ise %9-10 arası vergi indirimi uygulanmaktadır. Tablo 3.2’de görüleceği gibi farklı uygulamalara farklı teşvikler verilmektedir.([18] Erişim Tarihi: 22.09.2010)
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
37
Şekil 3.22. PV Kurulu Güç paylaşımı, Almanya 2009
Almanya’daki PV uygulamalarının çoğunluğu (%44) Şekilden de görüldüğü gibi FiT değeri yüksek olan güç aralıklarında (30 kWp) yapılmıştır. Şuan Almanya’da 700.000’in üzerinde PV uygulaması vardır. Bunların çoğunluğu çatı uygulamasıdır. Buradan da anlaşılacağı üzere halkın bu konu hakkındaki bilgi ve ilgisi hat safhadadır. Halkın %84’ü güneş enerjisinden elde edilen enerjilerden yana olduklarını belirtmişlerdir [19].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
38
4. KARAPINAR’IN PV YATIRIMLARINA UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ
4.1. Karapınar İlçesine Genel Bir Bakış
Karapınar ilçesi Konya iline bağlı, kuruluşu uzun dönem öncelere dayanan ve yaklaşık 50.000 nüfusa sahip bir ilçedir. İlçeye ilişkin genel bilgiler; Nüfus ve İdari Yapı, Coğrafik Yapı, Jeolojik Yapı, İklim Yapısı ve Ekonomik Yapı bölümlerine ayrılmış ve sırasıyla aşağıda kısaca incelenmiştir.
a) Kısa Tarihçe:
Karapınar, M.Ö. 3000 – 200 yıllarında “HYDE” kasabası üzerinde kurulmuş ve Proto Hititler tarafından yerleşme merkezi olarak seçilmiştir. Karapınar ve çevresi 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra 1076 – 1077 yılları arasında Selçuklu İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girmiştir. Karapınar 1308 yılında Karamanoğulları’nın hâkimiyeti altına girmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in 1467 yılında Karamanoğulları’na son vermesi üzerine Karapınar Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altına girmiştir. Karapınar’da II. Selim’in eserleri görülünce buraya Sultanlar Şehri anlamına gelen “Sultaniye” ismi verilmiştir. 1868 yılında Konya’ya bağlı bir ilçe sınıfına geçirilmiştir. Karapınar’da 1882’de belediye teşkilatı kurulmuştur. Cumhuriyet Dönemi’nde (1934) ilçenin ismi “Sultaniye” yerine “Karapınar” olarak değiştirilmiştir [20].
Şekil 4.1. Karapınar İlçesinin Genel Şehir Görünümü
b) Nüfus ve İdari Yapı:
2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre Karapınar ilçesinin nüfusu 48.257 olarak tespit edilmiştir. Nüfusun %66,21’lik kısmı şehirde, %33,79’luk kısmı
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
39
ise köy ve kasabalarda yaşamaktadır [21]. Karapınar’a bağlı 4 Kasaba ve 15 köy mevcuttur. Merkez, kasaba ve köylerine bağlı yayla olarak tabir edilen toplam 180 adet yerleşim birimi vardır [22]. Bu yaylalarda yaz aylarında ikamet edilmektedir. Karapınar merkez, kasaba ve köylerine bağlı oba yoktur.
c) Coğrafi Yapı:
Karapınar İlçesi Konya-Adana karayolu üzerinde bulunmaktadır. Ülkenin batı ve güney batı bölgelerini, güney ve güney doğu bölgelerine bağlayan önemli bir geçiş noktasıdır. Geçmişte İpek Yolu güzergâhında bulunan ilçe, tarih boyunca bu özelliğini korumuştur [21]. Konya’nın 95 km. doğusunda yer alan Karapınar, batısında Konya İli ve Çumra İlçesi, güneyinde Karaman İli ve Ayrancı İlçesi, doğusunda Ereğli İlçesi, kuzeydoğusunda Emirgazi İlçesi, kuzeyinde Aksaray İli ile çevrilidir. Yüzölçümü 3.030 km2 olan İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1026 m’dir. Konya’yı doğuya bağlayan çok önemli ve işlek bir karayolunun üzerinde yer alır. Şehrin ismi, "Pınarbaşı" denilen yerden çıkan "Karasu" kaynağı ile ilgilidir. Bugün artık kurumuş olan karasu kaynağı adına izafeten, burada kurulan yerleşim yerine de "KARAPINAR" denilmiştir. Karacadağ volkanı, ilçe sınırı içerisindeki en önemli dağlık kütledir. Bir başka önemli volkanik kütle, Üzecek Dağı’dır. Bu iki dağlık alanın arasında Karapınar Ovası yer alır. İlçenin kuzey kesimleri, içerisinde çok sayıda görülmeğe değer eşsiz güzellikteki tabiat harikası “Obruk”ları barındıran Obruk platosu tarafından çevrilmiştir. Güneyde ise Türkiye’nin en fazla rüzgâr erozyonuna maruz kalan sahası vardır.
d) Jeolojik Yapı:
III. jeolojik zamanda Anadolu’da birçok doğa olayı görülmüştür. Bu dönemde İç Anadolu Bölgesi; Toros Dağları ve Akdeniz’den ayrılarak büyük bir iç deniz oluşturmuştur. Fakat iklimin kuruması üzerine zamanla bu iç deniz de kurumuş ve yerini tuzlu bir çöl toprağına bırakmıştır. IV. jeolojik zamanda ise İç Anadolu Bölgesi bugünkü görünümüne kavuşmuştur. Karapınar’da yapılan jeolojik araştırmalara göre; yeraltında bol miktarda kalın tuz yataklarına rastlanılması buranın önceden bir iç deniz olduğunun göstergesidir. Jeolojik yapısı itibariyle Türkiye’nin ilginç bölgelerinden biri olan Karapınar, yerli ve yabancı jeologlar arasında doğal bir gözlem evi ve laboratuar olarak bilinmektedir. Karapınar’da genel olarak Neojen devirlerine ait kalker ve marnlar mevcuttur. Bu taşlar alüvyonel malzemeyle kaplıdır. Ayrıca ilçe sınırları içinde ismine “Obruk” denilen çok sayıda göçük bulunmaktadır. Bunların bir kısmının içleri su ile dolduğundan, göller veya gölcükler olarak görülmekte, ayrıca suları farklı özellikler içeren krater gölleri de yörenin doğal zenginlikleri arasında yer almaktadır. Bu krater göllerinin en meşhuru Meke Krater Gölü’dür [20]. Meke Krater Gölü 2005 yılında Ramsar Sözleşmesi’nin listesine dâhil ettirilmiştir [23].
e) İklim Yapısı:
Karapınar, 38.50–39.00 doğu boylamı ile 33.10–34.10 kuzey enlemi arasında bulunmaktadır. Karapınar’da tipik karasal iklim hüküm sürer. Yazları oldukça sıcak ve kurak; kışları ise çok sert soğuktur. Bunun sonucunda bitki örtüsü çok zayıftır. İlçede sıcaklık farkı çok büyüktür. Bunun nedeni ise burada çöl etkisinin büyük ölçüde var olmasıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması 10,9 °C’dir. En sıcak ay ortalaması (Temmuz ) 22,6 °C iken en soğuk ay ortalaması da (Ocak) 0,4 °C‘dir. İlçede rüzgâr erozyonu çok sık görülür. Bunun nedeni; ilçenin Türkiye’nin en az yağış alan bölgelerinden biri olmasıdır. Yağışlar
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
40
genellikle ilkbahar ve kış aylarında karakterli olurken ilkbahar aylarında konvektiv karakterlidir. Yıllık yağış ortalaması 281,1 mm²’dir. Yağmur yağışı en çok sonbahar ve ilkbahar mevsimlerinde görülür. Yağışların mevsimlere göre düzensiz olmasından ve karasal iklimin görülmesinden dolayı step bitki örtüsü hâkimdir. İlçede yetişen belli başlı bitki türleri; Otsu Bitkiler (geven, deve dikeni, üzerlik, sığırkuyruğu, kekik, çörtük, yavşan, adaçayı, peygamber çiçeği vb.), Erozyon Bitkileri (kara yavşan, dolaman, ayrık, sığırdili, hezaren otu, mor çiçek, boz ot, gelincik, boy otu vb.), Kuru Toprak Bitkileri (deve dikeni, uyuz otu vb.), Diğer Bitkiler (vadi tabanlarında doğal olarak yetişen ahlât ve alıç ağaçlarına rastlanmaktadır). Karapınar çevresinde daimi akarsu yoktur. Ancak yağışlı dönemlerde akan ve sonra kuruyan, kısa boylu geçici dereler vardır. İlçenin içinde Pınarbaşı mevkiinden kaynağını alan Karasu, bu gün kurumuş haldedir. Daimi akarsu olmadığı için ilçenin su ihtiyacı derin su kuyuları ve sarnıçlarla sağlanmaktadır. Karacadağ mevkiinde az da olsa kaynak suyu vardır. Karapınar Ovası’nda 5 farklı toprak türü görülür. Bunlar, kumlu topraklar, tinli topraklar, killi topraklar, kireçli-kalkerli topraklar ve çorak topraklardır. Karapınar’daki toprakların yapısında genellikle üst tabakada tinli-kumlu karışım topraklar; alt kısımlarda ise killi topraklar bulunmaktadır. Bu topraklar kireç ve potasyum bakımından zengin fakat organik madde ve fosfor bakımından fakirdir. Bu nedenle tarım yapıldığında istenilen verim alınamaz. Karapınar Ovası’nın güney-güney doğu mevkiindeki topraklar mineral bakımından zengindir. Çünkü o mevkii volkanik maddelerle örtülüdür. Karacadağ’ın doğu ve batısında bataklıklar ve çorak topraklar yer alır. Ovanın büyük bir bölümü rüzgâr erozyonuna maruz kalmaktadır [20].
f) Ekonomik Yapı:
Karapınar’ın ekonomisi tarıma dayalıdır.[4] Karapınar ekonomisinde tarımın çok önemli bir yeri vardır. Karapınar’ın ekilebilir arazisi 1,535 milyon dekardır. Bunun ancak %25’lik kısmi olan 400 bin dekarlık bölümünde sulu tarım yapılabilmektedir. Geriye kalan çok geniş alanlarda susuz tarım yapıldığından, tahıl tarımı ön plana çıkmaktadır. İklimin kurak, toprakların büyük bir kısmının verimsiz olması sebebiyle, susuz arazide yapılan tarımdan iki yılda bir defa verimli ürün alınabilir. Nadasa bırakılan alan yaklaşık 592 bin dekardır. Tarım ürünlerinin %90’lık bölümü tahıl tarımına ayrılmıştır. Tahıllar içinden en çok arpa tarımı yapılmaktadır. Bunun nedeni ise arpanın buğday kadar masraflı olmaması ve arpanın verimsiz topraklarda yetişebilmesidir [20].
Karapınar’da daimi akarsu olmadığından sulama suyu ancak yeraltı sularından temin edilmektedir. Sulanabilen 400 bin dekar alanın 150 bin dekarı DSİ’nin sulama kooperatifleri kuyusu; gerisi şahıslara ait kuyular vasıtası ile gerçekleştirilmektedir. Yüzeysel kuyuların yaklaşık %75’i elektriklidir [20]. İlçede, büyükbaş hayvancılıkta kültür
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
41
ırkı, küçükbaş hayvancılıkta ise akkaraman türü koyunculuk daha çok tercih edilmektedir. Karapınar’da tarımsal üretime paralel olarak tarımsal sanayi tesisleri daha ağırlıktadır. Bu bağlamda 2 süt fabrikası, 1 un fabrikası, 1 et entegre tesisi, 2 yem fabrikası, 1 tekstil ve 1 tuğla fabrikası bulunmaktadır. Ayrıca 170 işyeri kapasiteli 1 küçük sanayi sitesi mevcuttur. 200 hektar alana sahip Karapınar Organize Sanayi Bölgesinin imar planı yapılmıştır. Altyapı projelerinin tamamı hazırlanmış ve ilk etapta 20 hektarlık kısmın parselasyonu yapılarak 26 sanayi parseli oluşturulmuştur [21].
g) Karapınar Organize Sanayi Bölgesi:
Karapınar Organize Sanayi Bölgesi, 2005 yılı itibariyle resmi olarak kurulmuştur. Aşağıda Karapınar Organize Sanayi Bölgesi’ne ait toplam kullanılabilir alan ve kayıt bilgileri verilmiştir [24].
4.2. Yatırım Kararlarının Temel Amaçlarına Göre Değerlendirilmesi
Yatırım projesi hazırlama ve değerlendirme çalışması veya başka bir ifadeyle fizibilite etüdü genel olarak üç temel amaç için hazırlanır. Bu amaçlar, makro ve mikro açıdan değerlendirilen amaçlar, devlet açısından değerlendirilen amaçlar ve finansörler açısından değerlendirilen amaçlar olarak sıralanabilir [25].
a) Makro ve Mikro Açıdan Değerlendirilen Amaçlar:
Yatırım kararları alınırken makro ve mikro amaçlara uygunluk açısından değerlendirilmelidir. Bu amaçlara en uygun yatırımlar, yatırım yapmak için gereken her türlü kaynağın (finans, insan kaynağı, arazi, makine-ekipman vb.), optimal olarak kullanılmasını gerekli kılar. Bu durum, kısıtlı kaynakların en verimli biçimde kullanılarak kaynakların israf edilmesinin ve gelir dağılımındaki dengesizliğin önlenmesini sağlarken, ülke ve dünya ekonomisine katkı sağlanmasını mümkün kılmaktadır.
b) Devlet Açısından Değerlendirilen Amaçlar:
Devletin çeşitli sektörlere vereceği teşviklerde kredilerin doğru yatırımlara yapıldığının ispatlanması gerekmektedir. Bu doğrultuda, yapılacak olan yatırımlar devlet açısından değerlendirildiğinde, özellikle kullanılan kredilerin amaca uygunluğu, yapılan
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
42
yatırımın istihdama katkısı, bölge ekonomisine yapılacak katkı ve vergi gelirlerine yapılacak katkı gibi konuların irdelenmesi ve dikkate alınması gerekmektedir. Türkiye’de yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye’de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişinin artırılmasını sağlamak üzere endüstri bölgelerinin kurulması, yönetim ve işletilmesine ilişkin esasların düzenlenmesi amacıyla 2002 yılında Endüstri Bölgeleri Kanunu yayınlanmıştır. Bu kanunla ilişkili olarak, 16 Aralık 2004 tarihli ve 25672 sayılı Resmi Gazete’de Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin 6. maddesinde Endüstri Bölgeleri için yer seçimi ve safhaları açıklanmaktadır. Yer seçimi için tamamlanması gereken safhalar; Eşik Analizi Haritası hazırlanması ve mahallinde yer seçimi etüdü yapılması, Alternatif alanların değerlendirilmesi ve Bölge yeri olarak Kurula alan önerilmesi olarak sıralanmaktadır [26]. Eşik analizi haritası ile ilgili çalışmaya ait ayrıntılar 4.5. bölümde verilmiştir.
c) Finansörler Açısından Değerlendirilen Amaçlar:
Finansörler herhangi bir yatırımın yapılabilmesi için o yatırımın ihtiyaç duyacağı finansal kaynağı sağlayan kişi ya da kurumlardır. Bir finansörün herhangi bir yatırıma finansal destek sağlayabilmesi belirli kriterlere bağlıdır. Bu kriterlerin başında finansman talep edilen yatırım önerisinin talep edilen borcu ve faizini zamanında ödeyebileceğinden emin olunması gelmektedir. Dolayısıyla en az riskle en iyi sürede yatırımın geri dönüşünün sağlanması finansör açısından en önemli kriter olarak ortaya çıkmaktadır.
d) Yatırım Bölgesi Seçimine Etki Eden Kriterler:
Herhangi bir yatırımın yapılabilmesi için gereken en önemli kaynaklardan birisi yatırım için seçilecek olan bölgedir. Yatırım bölgelerinin seçiminde birden fazla ve yatırımcıya göre farklılık gösteren değişkenler vardır. Kuruluş yeri seçimi ham maddeye yakınlık, pazara yakınlık, ulaşım olanakları, su temini, enerji temini, personel temini gibi faktörlerden etkilenirken, bu seçim sadece ticari açıdan önemli olmakla kalmamakta; gelir dağılımı, bölgesel gelişmişlik farklarını etkileme, birbirleri ile ilişkili işletmelerin aynı mekânda toplanması sonucunda oluşacak dışsallıklar, çevre kirliliği, iklimin uygunluğu gibi çevresel faktörler ile teşvik tedbirlerinden faydalanabilme olanakları gibi boyutları içermektedir [27].
Büyük sanayi alanları ile civardaki (çevre) küçük sanayi alanları arasında yer seçimi için tercih yapılırken mali teşvikler en ılımlı etkiye sahiptir. Öte yandan, mali politikalar işyeri yerleşim kararlarını etkilemektedir. Maliye politikalarının etkililiği bölgeler arası vergilendirme politikaları ile ilgili olabilmektedir. Sanayileşmenin belirli alanlarda yoğunlaşmasının getirdiği yararlara karşılık, bu bölgelerde ücretlerin yükselmesi, arazi fiyatlarının artması, nakliye maliyetlerinin yükselmesine neden olmasına rağmen, işletmelerin yerleşim yeri seçimlerinde kümelenme faktörlerinin güçlü rol oynadığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, araştırma ve geliştirme faaliyetinin (AR-GE) yoğun olduğu endüstrilerde aynı bölgeye yığılma göstermektedir. Diğer taraftan taşıma maliyetlerindeki azalma, yığılmayı yönlendiren en önemli güçlerden biri olup, endüstriye özgü bilgi yayılması ise diğer bir önemli etkendir [27].
4.3. Güneş Enerjisi Yatırımcıları Açısından Bölge Seçimine Etki Eden Kriterler
Tüm dünyada gerçekleştirilen orta ya da büyük ölçekli güneş enerjisi yatırımları ele alındığında, bu yatırımların temel noktasının güneşten elektrik üretimi olduğu
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
43
görülmektedir. Güneşten sıcak su üretimine ve buna istinaden büyük çaplı endüstriyel ısıtma yapılmasına ilişkin yatırımlar sıklıkla görülmemektedir. Özellikle fotovoltaik paneller ile yapılan ve sıfıra yakın karbondioksit üreterek elektrik üretimini amaçlayan sistemlere çok daha fazla yatırım yapılmaktadır. Almanya, ABD, Japonya, Fransa ve İtalya gibi ülkeler bu konuda önemli miktarlarda yatırımlara imza atmışlardır.
Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisleri, yatırım ve işletme süreçleri açısından değerlendirildiğinde, fosil yakıtlar, rüzgâr ve hidroelektrik santralleri gibi enerji üretim santrallerine yakın süreçlere sahiptirler. Güneşten elektrik üretim santralleri için kurulum yeri seçilirken sahanın güneş enerjisi potansiyelinin tesis kurulum ve işletim maliyetlerinin doğru belirlenmesi son derece önemlidir. Bu değerlendirmenin yapılması için kurulum sahası ile ilgili olarak aşağıdaki kriterlerin dikkate alınması gerekmektedir [28]:
Sahanın Yeryüzündeki Konumu: Kurulum sahası ekvatora ne kadar yakınsa o kadar daha fazla güneşlenme süresine ve sahaya dik gelen güneş ışınlarına sahip olacaktır. İklim ve konum özellikleri bir kenara koyulursa, Türkiye için yatırım yapılacak bir saha ne kadar güneyde ise, güneşlenme süresi o kadar fazladır ve güneşten o kadar daha fazla dik ışın almaktadır denilebilir.
İklim Özellikleri: Özellikle küresel ısınmanın getirdiği ve getireceği iklim değişiklikleri, bir güneş enerjisi santrali yatırım ömrünün en az 25 yıl olacağı düşünüldüğünde mutlaka dikkate alınması gereken bir kriterdir. Örnek olarak, halen büyük ölçüde kurumuş olan bir nehir yatağı ile bağlantılı bölgede güneş enerjisi santrali kurmak, ileride bu nehrin tekrar akar hale gelerek taşkınlara neden olabilmesi açısından büyük risk taşımaktadır. Kurulum sahasının bulunduğu bölgede gündüz saatleri içerisinde gökyüzü ne kadar açıksa, diğer bir deyişle atmosfer ne kadar az yoğun ise sahaya o kadar daha fazla direkt güneş ışını ulaşabilecektir. Herhangi bir anda güneş ışınlarının sahaya gelen yönünde atmosfer yoğunluğu ve atmosferde bulunan bileşenlerin yansıtma, ışını emme ve saçma özellikleri ne kadar az ise, sahaya o kadar daha fazla güneş ışını (radyasyon) gelecektir. Sahaya gelen en değerli güneş ışınları ise direkt gelen yüksek frekanslı (yüksek enerjili) ışınlardır. Dolayısıyla sahanın gökyüzü açıklığı yüksek olan bölgelerde, atmosfer kalınlığının yüksek irtifalarda azaldığı dikkate alınarak yüksek rakımlı bir bölgede olması tercih edilmelidir. Genellikle bulutlu, nemli, kirli veya tozlu, kısaca ışınların sahaya gelişini engelleyen ve/veya saçılımına yol açan atmosfer özellikleri olan bölgeler tercih edilmemelidir. Gökyüzü açıklığı ve atmosfer kalınlığı ise hem iklime hem de insan katkısı ile oluşan hava kirliliğine bağlıdır. İnsan katkısı ile oluşan hava kirliliği yerleşim bölgelerine yakınlaştıkça artmaktadır. Aynı şekilde sahada ve etrafında bulunan alanların rüzgârla birlikte havaya toz toprak tanecikleri saçabilecek özellikte zemine sahip olmaması tercih edilecektir. Rüzgârla birlikte havaya saçılma potansiyeli barındıran gevşek toprak zeminler, etrafta bol miktarda kuru yaprak v.b. saçılma potansiyeli bulunan sahalar tercih edilmemektedir. Nem ve bulutluluğu, deniz ve göl gibi büyük su kütlelerinin, bitki örtüsünü etkilediği düşünülürse, kurak alanlar tercih edilmelidir. Kurak alanlar nem ve bulutluluk bakımından güneş enerjisi yatırımı için ideal olmakla beraber, rüzgârlı bölgelerin aynı zamanda toz toprak savrulmasına elverişli olabileceği de dikkate alınmalıdır. Gökyüzü açıklığını etkileyen nem, toz toprak gibi faktörlerin aynı zamanda panellerin yüzeylerini kaplaması sebebiyle diğer bir olumsuz etkisi bulunmaktadır. Örneğin nem oranı yüksek bir sahada,
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
44
su buharı aynı zamanda panel yüzeyinde oluşacak ve panele gelen ışınların yansımasına veya saçılmasına yol açacaktır. Benzer şekilde havada rüzgârla uçuşan toz, toprak, yaprak v.b. etkenler aynı zamanda panel yüzeyinde birikerek güneş ışınlarının engellenmesine sebep olacaktır. Bu etkilere kar ve yağmur da eklenebilir. Bu faktörler, özellikle panellerin temizliği için gerekli su ihtiyacını ve temizlik giderlerini etkileyecektir. Güneş enerjisi tesislerinin verimliliğini etkileyen diğer bir özellik yüzeye yakın mesafedeki (5-10 metre gibi) hava sıcaklığıdır. Özellikle fotovoltaik panellere gelen radyasyonun büyük bir kısmı, panel yüzeyinde ısı enerjisine dönüşmektedir. Panel yüzeyleri ısındıkça, panelden elde edilen elektrik enerjisi oranı azalmaktadır. Bu sebeple hava sıcaklığının, panel sıcaklığını arttırıcı veya soğutucu etkisi olacağı düşünülürse, yerden birkaç metre yükseklikte yüzey sıcaklığının düşük olduğu sahalar tercih edilmelidir. Aynı şekilde rüzgârın panel yüzeylerini soğutma etkisi göstereceği düşünülerek, fırtına seviyelerine ulaşmayan veya toz toprak saçılımı olmayan bölgelerde, makul bir rüzgâra sahip sahalar tercih edilecektir. Kısaca, sahanın bulunduğu bölgede açık gökyüzü, düşük hava sıcaklığı, makul şiddette rüzgâr, temiz zemin ve ortam özellikleri tercih edilir. Bununla birlikte sahada kar, dolu ve yağmur yağışı, istenmeyen özelliklerdir.
Sahanın Konumsal Özellikleri: Öncelikle saha aşağıda belirtilen nitelikleri karşılamalıdır;
- Sahanın ortalama eğimi 5 dereceden yüksek olmamalıdır.
- 1. derece deprem bölgelerindeki fay hatları üzerinde olmamalıdır.
- Kanunlarca koruma altına alınmış bir alan olmamalıdır.
- Üretken veya sık dokulu orman arazisi üzerinde olmaması tercih edilmelidir.
- Verimli tarım arazisi üzerinde olmaması tercih edilmelidir (yatırımcının tapulu veya sözleşmeli arazisi değil ise). Verimli tarım alanları genel olarak kuru, sulu ve dikili tarım alanlarıdır.
- Mera sahası olmaması tercih edilmelidir.
- Saha üzerinden demiryolu ve karayolu geçmemelidir.
- Hava alanına yakın mesafede olmamalıdır.
- Akarsu yataklarından, durgun göl, doğal veya inşa edilmiş barajlı göllerden, su kaynağı kurumuş dahi olsa kayıtlı sulak alan sınırlarından uzakta olmalıdır.
- Askeri amaçla kullanılan (silahlı tatbikat alanı gibi) bir bölgede olmamalıdır.
- Yerleşim alanı olmaması tercih edilmelidir.
- Ana karayollarına ve kıyı şeridine en az 100 metre uzaklıkta olmalıdır.
- Maden, petrol, doğalgaz v.b. arama alanı olmamalıdır.
Sahaya gelen güneş ışınlarını etkileyen diğer bir faktör ise, sahaya gölge etkisi olabilecek yükseltilerdir. Sahaya güneş ışınlarının gelmekte olduğu, güneşin doğumundan batımına kadar, doğu, batı ve güney yönleri arasında gölgeleme etkisi olan yükseltilerin bulunmaması tercih edilmelidir. Panellerin ve diğer tesis bileşenlerinin uygun şekilde konumlandırılabilmesi amacıyla saha yüzeyinin de düz olması, arazi ortalama eğiminin en fazla 5 derece olması tercih edilmektedir. Yüksek eğim ortalamasına sahip sahalarda tesis kurulum (inşaat) maliyetleri yüksek olacaktır. Saha tercihlerini etkileyebilecek diğer bir özellik, sahanın yoğun kuş göçü yolları üzerinde veya kuşların göç ederken konaklama sahalarına yakın olmamasıdır. Bunun sebebi kuş dışkılarının panel yüzeylerini kapatması ve zor temizlenebilmesidir. Her ne kadar fotovoltaik panellerin çalışması için su gerekmese bile, sahanın toz ve kirlilik özelliklerine bağlı olarak düzenli temizlik yapılabilmesi için su lazım olmaktadır. Dolayısıyla sahanın durgun olmayan bir su
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
45
kaynağına uzaklığı dikkate alınmalıdır. Sahanın 1. Derecede deprem bölgelerindeki aktif fay hatları üzerinde olmaması, büyük akarsuların yataklarına çok yakın olmaması, sahanın kuzey yönünde bile olsa, yakında dik eğimli yükseltiler var ise heyelan, çığ veya taşkın gibi sahanın bulunduğu bölgeden kaynaklanabilecek risklere açık olmaması gözetilmelidir. Sahanın uygunluğunu belirleyen önemli özelliklerden birisi, elektrik şebekesine bağlantı ve iletim olanağının bulunmasıdır. Sahanın güneş potansiyeli ve diğer özellikleri çok uygun olsa dahi, sahada kurulacak bir tesisin şebekeye bağlantı olanaklarının bilinmesi, bağlantı imkânı yoksa trafo ve/veya iletim hattının yapılmasının ekonomik ve teknik olurunun değerlendirilmesi gerekmektedir.
Diğer Hususlar: Yatırım yapılması düşünülen saha için teknik kriterlerin uygunluğunun yanı sıra, sahada kurulması öngörülen bir güneş enerjisi yatırımının ne ölçüde lisans alma şansının olabileceği, önemli diğer bir kriterdir. Bu amaçla; seçilen sahanın bağlanacağı trafoya en az 20 km uzaklıkta bulunan diğer güneş enerjisi yatırımına elverişli sahaların ne kadar fazla veya az olduğuna dikkat edilmelidir. Trafonun belli bir bağlantı kısıtı olacaktır ve o trafoya bağlanmak üzere yapılacak tüm güneş enerjisi lisans başvurularına trafo ve iletim kısıtları nedeniyle lisans verilemeyebilecektir. Dolayısıyla, bağlanılması düşünülen trafo merkezi etrafında ne kadar fazla saha varsa, o trafoya o kadar fazla lisans başvurusu olacağı düşünülmelidir. Bu durumda, lisans alma aşamasında yapılabilecek “katkı payı ihalesi”nde yaşanabilecek rekabetin boyutu hesaba katılmalıdır. Bu kriterler “sahanın rekabete açıklığı” olarak adlandırılabilir. Eğer lisans başvurusunda bulunulacak olan saha yatırımcıya ait veya yatırımcının kiraladığı özel mülkiyet değilse, sahayı kısmen veya tamamen içine alan diğer lisans başvurularının olması durumunda, saha lisans aşamasında ihaleye çıkartılabilecektir. Dolayısıyla yatırımcı, teknik kriterlerin yanı sıra, sahanın bağlantı imkânı ve saha çakışması itibarıyla sahanın rekabete açıklığını dikkate almalıdır. Eğer saha, yatırımcının sahip olduğu veya kiraladığı özel mülkiyet değil ise, lisans başvurusunda bulunulacak sahanın konum bilgilerinin gizliliğine dikkat edilmelidir. Bu kriterlere, “sahanın bulunabilirliği” ismi verilebilir [28].
Güneş enerjisi yatırımcıları açısından bölge seçimine etki eden diğer bir önemli faktör, devletin seçim yapılacak bölgeye ilişkin olarak sağladığı avantajların çokluğudur. Bu avantajlar, alt-üst yapı desteği, vergi ve harç benzeri muafiyetler, kredi imkânları, bedelsiz arsa tahsisleri ve enerji desteği gibi farklı konuları kapsayabilmektedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 9 Ocak 2002 tarih ve 4732 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu ile Türkiye’deki Endüstri Bölgelerinin kuruluş işlemlerini yürütmekle görevlendirilmiştir. Söz konusu kanunda Endüstri Bölgeleri, “Yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye’de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişini artırmak amacıyla kurulacak üretim bölgeleri” şeklinde tanımlanmaktadır. Bakanlar Kurulu Kararı ile Endüstri Bölgesi yeri olarak belirlenen alan, Hazine adına kamulaştırılır. Kamulaştırma gideri, alt yapıya yönelik tüm plan, etüt, proje ve alt yapı inşaatı giderleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın bütçesinden karşılanmaktadır. Yapılan bu harcamalara ait ödenek hibe niteliğinde olup, kamuya geri dönüşü yoktur. Diğer taraftan, Organize Sanayi Bölgelerinde yatırımcıya, Organize Sanayi Bölgesi yönetim kurulu tarafından parsel satışı yapılırken, Endüstri Bölgelerinde sabit yatırım tutarının yüzde 0,5’i karşılığında yatırımcıya irtifak hakkı tesis edilir. Ayrıca, Endüstri Bölgelerinde yatırım yapmak isteyen yatırımcılar, faaliyet konularıyla ilgili Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) kararını en fazla 2,5 ay, gerekli izin, onay ve ruhsatlarını 15 gün içinde alabilmektedir. Böylece, yatırıma başlamadan önce
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
46
yürütülmesi gereken tüm yasal işlemlerin, üç ay içinde tamamlanması öngörülmektedir [27]. Sonuç olarak, güneş enerjisi yatırımı yapılacak bölgenin Endüstri Bölgesi olarak ilan edilmiş olması, bu yatırımı yapacak kişi ya da kurumlar açısından son derece avantajlı bir durum oluşturmaktadır.
4.4. Karapınar’ın Bölge Seçimine Etki Eden Kriterler Açısından Değerlendirilmesi
Karapınar bölgesinin güneş enerjisi yatırımları açısından değerlendirmesi yapılırken, 4.3. Bölümde sıralanan güneş enerjisi yatırımcıları açısından bölge seçimine etki eden kriterler aynı biçimde değerlendirilmiştir. Halen bir organize sanayi bölgesine sahip olan Karapınar’da, güneş enerjisi yatırımını cazip hale getirebilecek birçok avantaj bulunmaktadır.
Önceki bölümlerde sıralandığı şekilde, yatırım kararları alınırken en önemli kriterler, pazara, hammaddeye, insan kaynağına ve enerji kaynaklarına yakın olmakla, nakliye ve taşıma ihtiyaçlarının karşılanabileceği bölgelerin seçilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu kriterler güneş enerjisi için kabaca analiz edildiğinde, güneş enerjisi yatırımlarının en önemli kriterinin yatırım yapılacak bölgenin yüksek güneşlenme sürelerine ve güneş ışınımı değerlerine sahip olması sonucunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte yatırım arazilerinin geniş ve düzlük, tarımsal ve ormanlık niteliği olmayan, mera niteliğinde olmayan, uygun eğimlere sahip sahalarda bulunması son derece hassas bir kriterdir. Karapınar için bu açılardan kısa bir değerlendirme yapıldığında, bölgenin Türkiye’nin bu yatırımların yapılacağı en uygun bölgelerinden olduğu göze çarpmaktadır. Aşağıda Şekil 4.2.’de bölgelere ve şehirlere göre güneşlenme değerlerinin karşılaştırılabileceği Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası verilmiştir [29].
Şekil 4.2. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası
Şekil 4.2.’de görüldüğü üzere, ülkemiz güneş enerjisi potansiyeli genel olarak güney bölgelere inildikçe artış göstermekte ve 2.000 kWh/m2-yıl gibi çok önemli miktarlarda güneş ışınımları elde edilebilmektedir. Bu rakam Almanya’nın en iyi güneş alan bölgeleri ile kıyaslandığında, ülkemiz potansiyelinin yaklaşık 2 kat yüksek olduğu görülmektedir [30]. Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası analiz edildiğinde, güneş radyasyonu
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
47
en yüksek olan bölgelerin; Muğla, Burdur, Antalya, Konya (Güney), Karaman, İçel (Kuzey), Niğde, Kayseri, K.Maraş, Malatya, Adıyaman, Elazığ, Bingöl, Muş, Bitlis, Van bölgeleri olduğu göze çarpmaktadır. Bu bölgeler arasında arazi bakımında en büyük ve en az dağlık alanlara sahip alan kuşkusuz Konya-Karaman bölgesidir. Radyasyon miktarının aynı biçimde en fazla yoğunlaştığı bölge Konya-Karaman bölgesi ile Antalya ve Van bölgeleridir. Ülkemizin en geniş arazisine sahip ili Konya’dır. Güneş enerjisi santrallerinin geniş yatırım arazilerine ihtiyaç duyması ile birlikte, gerektiğinde bu yatırımların genişleyebilmesi için, bu arazilerin bulundukları bölgeler, yerleşim yerlerinden uzak olmalıdır. Bununla birlikte orman veya tarım arazisi vasfında olmayan, turistik değeri bulunmayan ve mera ilan edilmemiş bölgeler, güneş enerjisi yatırımları açısından daha uygundur. Bu açılardan değerlendirildiğinde güney bölgeler, gerek turizm potansiyelleri, gerek yetersiz düzlük arazi potansiyeli, gerekse denize yakınlıkları nedeniyle Konya ile kıyaslandığında tercih edilmesi güç bölgeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı kapsamda, doğuya ilerledikçe düz arazi miktarı azalırken, dağlık arazi miktarı artmakta, bu durum o bölgelerin Konya bölgesine karşın daha az cazip hale gelmesine neden olmaktadır. Konya’nın güneyinde kalan ve oldukça geniş arazilere sahip Karapınar bölgesi, gerek güneşlenme değerleri, gerekse arazi stoğu açısından yüksek potansiyele sahiptir. Bölgenin yıllık güneşlenme değerleri aşağıda Şekil 4.3.’de verilmiştir [29].
Şekil 4.3. Konya İli Yıllık Güneş Işınımı Değerleri
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
48
Şekil 4.4.’de Karapınar bölgesinin yıllık güneşlenme süreleri verilmiştir [29].
Şekil 4.4. Karapınar Bölgesi Yıllık Toplam Güneşlenme Süreleri (saat)
Güneş enerjisi yatırımlarında elde edilecek fayda, kullanılacak teknolojiye göre değişkenlik göstermekle birlikte, ülkemiz koşullarında fotovoltaik teknolojinin halen yaygın olarak kullanıldığı ve gelecek dönemde santral projelerinde de yaygın olarak kullanılacağı öngörülmektedir. Şekil 4.5’de farklı fotovoltaik teknolojilerine göre elde edilecek yıllık enerji miktarlarının ülke ortalamaları gösterilmiştir [29]. Grafikte görüldüğü gibi ülkemizde en etkin fotovoltaik teknolojisi “Monokristalin Silikon” teknolojisidir ve bu teknoloji ile elde edilebilecek enerji miktarı 28.000 kWh/yıl’a yaklaşmaktadır.
Şekil 4.5. Türkiye PV Tipi-Alan-Üretilebilecek Enerji
Deprem riski anlamında, bölge 5. Derece deprem bölgesinde bulunmakta ve deprem açısından ülkemizin en az risk taşıyan bölgelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bölgenin deprem haritası aşağıda Şekil 4.6.’da verilmiştir [21].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
49
Şekil 4.6. Konya İli Deprem Bölgeleri Haritası
Karapınar bölgesinin yağış durumu dikkate alındığında, uzun yıllar ortalamalarına göre Türkiye genelinde yıllık 643,9 kg/m2, Konya genelinde yıllık 317,7 kg/m2, Karapınar’da ise yıllık 284,6 kg/m2 yağış görülmektedir. Bu veriler, Karapınar’ın Türkiye’nin en az yağış alan bölgesi olduğunu göstermektedir. Konya İl Merkezinden Karapınar İlçesine Konya-Adana Devlet Yolu ile ulaşılmaktadır. Yaklaşık 100 km olan mesafenin tamamı bölünmüş yol standardındadır. 1. sahaya asfalt yol ile bağlantı sağlanmakta (Karapınar-Aksaray İl Yolu), 2. Saha Konya–Adana Devlet yoluna 4 km stabilize yol ile bağlanmakta ve 3. saha, Karapınar İlçe Merkezine asfalt kaplamalı yol (Karapınar-Putur Yolu) ile bağlanmaktadır [21]. İçme ve kullanma suyu açısından değerlendirildiğinde; 1. sahaya, Karapınar Belediyesi tarafından şehir şebekesinden 20 lt./sn kapasitesinde içme ve kullanma suyu verilebilecektir. 2. ve 3. sahalara, mevcut mevzuata göre Karapınar İlçesinin içerisinde bulunduğu havzada yapılan yeraltı suyu tahsisleri rezerve ulaştığından yeni tahsis yapılamamakta, ancak mevzuat değişikliğine ilişkin çalışmalar devam etmekte olup yapılacak değişiklikle arazinin alanına göre yeraltı suyu tahsisi planlanmaktadır [21]. Trafo kısıtı ve enterkonnekte hatta bağlantı ile ilgili olarak, Karapınar’da 75 MWA Kurulu güce sahip Karapınar Trafo Merkezi bulunmaktadır. Mevcut duruma göre Karapınar trafo merkezine bağlı 154 kV’luk enerji iletim hatları ile 200 MW civarında yükün aktarılması mümkündür. Daha fazla enerji aktarımı için ilk etapta mevcut iletkenlerin kesitinin artırılması, daha sonrada trafo ilavesi yapılması gerekmektedir. 1. saha trafo merkezinin sınırından başlamakta, 2. saha trafo merkezine 12.494 m. uzakta ve 3. saha trafo merkezine 17.339 m. uzaklıktadır [21].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
50
4.5. Güneş Enerjisi Yatırımları Bakımından Karapınar Bölgesinin Sahip Olduğu Parametre Değerleri
Bu bölümde öncelikle, bu çalışmanın 4.2. Bölümünde verilen “Yatırım Bölgesi Seçimine Etki Eden Kriterler” ve 4.3. Bölümünde verilen “Güneş Enerjisi Yatırımcıları Açısından Bölge Seçimine Etki Eden Kriterler” ilişkilendirilmiştir. Ardından, “Yatırım Bölgesi Seçimine Etki Eden Kriterler” güneş enerjisi yatırımları açısından sınıflandırılmış ve Tablo 4.3.’te verilen kriterler elde edilmiştir. Buradan elde edilen kriterler, Tablo 4.4’de verilen “Güneş Enerjisi Yatırımları İçin Yatırım Bölgesi Seçiminde Dikkate Alınan Parametreler” elde edilmiştir.
Tablo 4.3. Yatırım Bölgesi Seçimine Etki Eden Kriterler ve Güneş Enerjisi Açısından Değerlendirilmesi
Sıra No
Yatırım Kriteri
GE Açısından Değerlendirme
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
51
Güneş enerjisi yatırımları için yatırım bölgesi seçiminde dikkate alınan parametreler ve bu parametrelerin Karapınar’daki değerleri Tablo 4.4’de verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
52
Sıra No
Yatırım Kriteri
Parametre
Karapınar’daki Değer
3.14.Kuşların göç yönüne uzak olan arazi
3.14. Kuşların göç yönüne yeterince uzak araziler
4
Diğer Hususlar
4.1.Yatırım lisansına engel olunmaması
4.1. Yatırım lisansına engel olunmayan araziler
4.2.Trafo ve iletim kısıtlarının olmaması
4.2. Mevcut 75 MW’lık trafo kapasitesi[21]
4.3.Devlet tarafından verilen teşvikler (alt-üst yapı desteği, enerji tedariki, ulaşım yatırımları, vergi muafiyetleri vb.)
4.3. Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, Yatırım yeri tahsisi[21]
4.4.Özel imkânlara sahip sanayi bölgesi imkânı (organize sanayi bölgesi, endüstri bölgesi vb.)
4.4. Endüstri bölgesi ilanı gündemdedir
4.5. Yatırımlarda görev yapabilecek nitelikli/niteliksiz insan kaynağına sahip olunması
4.5. 52 kişi/m2[44], ülkenin en büyük üniversite nüfusuna sahip bölge
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
53
5. KARAPINAR VE BAVYERA BÖLGELERİNİN PARAMETRE DEĞERLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
5.1. Bavyera Bölgesinin Önemi
Değerlendirme çalışması yapılırken, Karapınar’ın güneş enerjisi yatırımlarına uygunluğunu objektif olarak değerlendirebilmek amacıyla, Avrupa’da bu konuda birçok projenin tamamlandığı bölgeler ile karşılaştırma yapılmıştır. Bavyera bölgesinin önemini vurgulamak amacıyla öncelikle dünyanın kurulu güç anlamında en büyük 50 PV güneş enerjisi santrali Tablo 5.1.’de sıralanmıştır [31].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
54
Tablo 5.1. incelendiğinde, en fazla yatırımın toplam 37 adetle Almanya ve İspanya’da yapılmış olduğu görülecektir. Almanya’da 16 adet, İspanya’da 21 adet yatırım, dünyanın en büyük 50 güneş enerjisi yatırımı arasına girmeyi başarmıştır. Karapınar’la yapılacak karşılaştırma için bölge seçimi amacıyla Almanya dikkate alınmıştır. Bunun nedenleri, sektörün temellerinin büyük oranda Almanya’da atılmış olması, Almanya’da sektörün daha fazla tecrübeye sahip olması ve Almanya’daki kayıt sistemi ve bilgiye ulaşılabilirliğin İspanya’ya göre daha elverişli olması şeklinde sıralanabilir. Bu durumda Almanya’da yapılmış olan yatırımlar sıralanarak yatırım bölgesine göre ayrıldığında, en fazla yatırımın Bayern bölgesinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Almanya’daki en büyük güneş enerjisi yatırımlarının bölgelerine göre dağılımı Tablo 5.2.’de verilmiştir.
Tablo 5.2. Almanya’da Kurulu En Büyük Güneş Enerjisi Santrallerinin Bölgelerine Göre Dağılımı
-
Bayern Bölgesi, resmi olarak Bavyera Eyaleti (Free State of Bavaria) olarak isimlendirilen, Almanya’nın güneyinde yerleşik bir bölgedir. Dolayısıyla özellikle güneşlenme değerleri açısından, ülkenin en iyi potansiyele sahip bölgelerindendir. Bu durumda güneş enerjisi santrallerinin yoğunlaşmasının daha anlamlı olduğu görülmektedir. Bayern Bölgesinin Almanya haritası üzerinde gösterimi Şekil 5.1’de verilmiştir.
Şekil 5.1. Almanya Haritasında Bayern Bölgesinin Temsili Gösterimi
5.2. Parametre Değerlerinin Karşılaştırılması
Bu çalışmanın Dördüncü bölümünde belirlenen ve Karapınar’daki değerleri verilen parametrelerin Bavyera bölgesi için değerleri değişik kaynaklardan elde edilmiş ve iki bölgenin karşılaştırması Tablo 5.3.’de yapılmıştır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
56
58
Şekil 5.2. Karapınar ve Bavyera Bölgelerinin Güneş Işınımı Miktarlarının Karşılaştırılması
Sonuç olarak, yukarıda sıralanan rapor sonuçları dikkate alındığında Karapınar bölgesinin güneş enerjisi yatırımları için ülkemizdeki en uygun bölge olduğu teyit edilmektedir. Bununla birlikte güneş enerjisi yatırımları için bölge seçimine etki eden kriterler değerlendirildiğinde Karapınar’ın aynı biçimde Türkiye’nin en fazla yatırım potansiyeline sahip bölgesi olduğu ortaya çıkmaktadır. Son olarak güneş enerjisinden elektrik üretim sektörünün dünyadaki öncüsü olan Almanya’nın, en büyük güneş enerjisi yatırımlarına sahip bölgesi olan Bavyera ile Konya/Karapınar bölgesi arasında bir kıyaslama yapıldığında değerlendirme kriterleri bakımından Karapınar bölgesinin birçok yönden daha iyi değerlere sahip olduğu kanaatine varılmıştır.
050100150200250300OcakŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuzAğustosEylülEkimKasımAralıkKarapınarBaviera
Güneş Işınımı (kWh/m2)
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
59
6. KARAPINAR’DA YAPILACAK PV YATIRIMLARININ FİNANSAL DEĞERLENDİRMESİ
6.1. Genel Kabuller
Finansal değerlendirmelerin yapılabilmesi için değişik ölçütler hesaplanmıştır. Bu hesaplamaların yapılabilmesi için gerekli olan parametrelere ilişkin Tablo 6.1’de verilen değerler kabul edilmiştir. Yatırım teknolojisinin seçiminde ve finansal değerlendirmelerde, dünyada kabul görmüş yaygın uygulamalar tercih edilmiştir.
Tablo 6.2’ye göre, Dünyada yapılan en büyük 500 PV yatırımının kapasitelerinin çoğunluğunun 3 MW etrafında bir dağılım gösterdiği görülmektedir. Dünyada yapılan en büyük 500 PV yatırımının 192 adedinin (% 38,4) kurulu gücü 2,8 MW ile 4,0 MW arasında değişmektedir. Bu istatistiklerden yola çıkılarak, çalışma kapsamında finansal değerlendirmesi yapılacak yatırımın büyüklüğü 3 MW olarak seçilmiştir. Yatırımlarda monokristalin PV teknolojisinin kullanıldığı kabul edilmiştir.
6.3. PV Yatırım ve İşletim Maliyetleri
PV yatırımlarının toplam maliyeti, ilk yatırım maliyeti ve işletim&bakım maliyetleri olmak üzere iki temel bileşenden meydana gelmektedir. İlk yatırım maliyeti genel olarak, panel, montaj seti, arazi, inşaat, kurulum, inverter ve diğer ekipman maliyetlerinden meydana gelmektedir. Toplam ilk yatırım maliyetinin yaklaşık % 40’ı panel maliyetinden meydana gelmektedir. İlk yatırım maliyetleri, panellerin ve diğer yatırım ekipmanlarının satın alındığı döneme (mevsim) bağlı olarak değişmektedir. Finansal değerlendirmelerde dikkate alınan ilk yatırım maliyeti, alış fiyatlarının en düşük olduğu döneme ilişkin maliyetlerdir. İşletim & bakım maliyetleri ise, sistemde arızalanan bazı ekipmanların yenilenmesi, inverter’ların ortalama 10 yılda bir değiştirilmesi ve panellerin temizlenmesi gibi bazı maliyet kalemlerinden meydana gelmektedir.
PV üretimi ve kurulumu yapan sektörün öncü kuruluşlardan alınan bilgiler ve bu konuda yapılan araştırmalar incelendiğinde, 2011 yılı başı itibarıyla arazi hariç ilk yatırım maliyetinin 2,3 €/watt, işletim ve bakım maliyetlerinin ise yıllık 0,015 €/watt olması öngörülmektedir.
3 MW’lık bir PV yatırımı için ihtiyaç duyulan arazinin net parsel alanı 53.000 m2’dir. Bu parsel alanının 42.000 m2’si (14.000 m2/MW × 3 MW) panellerin kurulacağı alana, 4.500 m2’si yeşil alana, 6.500 m2’si ise yollara ayrılmaktadır.
Yatırımların yapılacağı bölgenin Endüstri Bölgesi ilan edilmesi ve bu bölgenin yatırımcılara kiraya verilmesi öngörülmektedir. Endüstri Bölgesi ilan edilmesi ve PV yatırımlarına tahsis edilmesi düşünülen sahaların 2010 yılı için yıllık kira bedeli yaklaşık olarak 0,1 TL/m2’dir. Bu durumda, 3 MW’lık bir PV yatırımı için ihtiyaç duyulan 53.000 m2 arazinin yıllık toplam kira bedeli yaklaşık olarak 5.300 TL’dir. Buna göre watt başına kira bedeli, 5.300 TL/3×106 watt = 0,002 TL/watt’tır. 2010 yılı €/TL oranına göre bu değer
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
61
yaklaşık olarak 0,001 €/watt’tır. Bu değer, ilk yatırım, işletim ve bakım maliyetleri ile kıyaslandığında oldukça düşüktür.
Özet olarak; finansal değerlendirmelerde esas alınan ilk yatırım, işletim ve bakım ve arazi kira maliyetleri aşağıda verilmiştir:
İlk Yatırım Maliyeti : 2,3 €/watt
Yıllık İşletim ve Bakım Maliyeti : 0,015 €/watt
Yıllık Arazi Kira Maliyeti : 0,001 €/watt
Uygulanan teşviklerin sonucu artan talep, yeni üretim yatırımları, sektörde artan rekabet ve teknolojik gelişmelere paralel olarak, PV panel maliyetleri her geçen yıl azalma eğilimindedir. PV panellerin perakende (küçük ölçekli) satış fiyatlarının 1975 yılından günümüze izlediği seyir Şekil 6.1’de verilmiştir.
Şekil 6.1. PV Panel Ortalama Perakende Satış Fiyatlarının Yıllara Göre Değişimi ($/watt)
PV panellerin perakende satış fiyatlarının gelecek on yıl içerisinde 1,5–2,0 $/watt arasına düşmesi beklenmektedir. Bu beklenti, PV yatırımlarına olan ilginin gelecekte giderek artabileceğini göstermektedir.
6.4. Seviyelendirilmiş Enerji Maliyeti
Seviyelendirilmiş Enerji Maliyeti (SEM), sistemin kullanım ömrü boyunca ortaya çıkan maliyetlerin (yatırım maliyeti, işletme ve bakım maliyetleri, vergi, amortisman, (-) hurda değeri), sistemin kullanım ömrü boyunca üreteceği toplam enerji miktarına oranıdır. SEM, yatırımcılar açısından yatırım projelerinin değerlendirilmesinde önemli bir göstergedir.
PV ilk yatırım maliyetlerinin giderek azalması nedeniyle, PV santralleri diğer güç kaynaklarına göre SEM açısından giderek daha rekabetçi bir hale gelmektedir. PV santrallerinin SEM’ini elde etmek için bir takım girdilere ihtiyaç duyulmaktadır. SEM, bütün girdilerin Net Bugünkü Değer (NBD) yöntemi ile yatırımın yapıldığı tarihe indirgenerek elde edilen değerler üzerinden hesaplanır. SEM, aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanır:
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
62
Hurda değer, bir varlığın ekonomik ömrü sonunda satılabileceği bedeldir. Hurda değeri pozitif ise, maliyetten düşülür. Hurda değeri hesaplanırken amortisman hesaplaması ile aynı yöntem kullanılır ancak gelecekteki öznel tahminleri de içerdiğinden, teorik hesaplamalar dışında dikkate alınmaması daha uygundur. Finansal analizimizde, maliyetten düşülmek suretiyle hesaba dâhil edilmiştir.
6.5. Finansman Alternatifleri
Karapınar’da yapılacak PV yatırımlarının ilk yatırım maliyetinin finansmanı için yatırımcıların kullanabileceği üç finansman alternatifi değerlendirilmiştir. Bunlar:
1. İlk yatırım maliyetinin tamamının öz sermayeden karşılanması (%100-%0)
2. İlk yatırım maliyetinin % 20’sinin öz sermayeden, % 80’inin kredi ile karşılanması (%20-%80)
3. İlk yatırım maliyetinin tamamının kredi ile karşılanması (%0-%100)
İlk yatırım maliyetinin finansmanının kredi kullanımı ile sağlandığı 2. ve 3. alternatiflerde, yatırımcıların bu kredileri Amerikan Eximbank (AEB)’ın yenilenebilir enerji yatırımları için tahsis tetiği yıllık % 4 faiz oranlı döviz kredisini veya Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB)’ndan %3,5 oranındaki yenilenebilir enerji yatırımları kredisini kullanacağı varsayılmıştır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
63
6.6. Satış Fiyatı
Yürürlükte olan “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”a göre, güneş enerjisine dayalı olarak üretilen elektrik enerjisi için uygulanan fiyat 5,5 € Cent/kWh’tir. Bununla birlikte, bu yatırımların daha cazip hale getirilmesi amacıyla ilgili kanun üzerinde devam eden çalışmalar olduğu bilinmektedir. Bu çalışmalar sonucunda belirlenecek yeni fiyatın hangi seviyede olacağı kesin olarak bilinmemektedir. Bu nedenle, finansal değerlendirmelerde mevcut satış fiyatı ve belirlenecek yeni fiyat için alternatifler dikkate alınmıştır. Tüm finansal değerlendirmeler, belirlenecek yeni satış fiyatının 10, 12, 15, 20 ve 25 € Cent/kWh olması durumları için ayrı ayrı yapılmıştır.
6.7. Sistem Ömrü
Devletin elektrik alımı için garanti ettiği süre, PV yatırımlarının değerlendirilmesinde önemli bir ölçüttür. İlgili kanunda yapılması beklenen değişiklikte bu sürenin kaç yıl olacağı bilinmemektedir. Bu nedenle, bu sürenin 15 yıl olduğu varsayılmıştır. Diğer taraftan, PV sistemlerinin ekonomik ömrünün 25 yıl olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla, finansal değerlendirmelerde sistem ömrü parametresi için 15 yıl ve 25 yıl olmak üzere iki alternatif dikkate alınmıştır.
6.8. Değerlendirme Ölçütleri
Karapınar’da yapılacak PV yatırımlarının finansal değerlendirmesinde dört temel finansal ölçüt dikkate alınmıştır. Bunlar, yatırım projelerinin değerlendirilmesinde ve yatırım kararlarının verilmesinde yaygın olarak kullanılan temel ölçütlerdir.
a) Geri Ödeme Süresi (GÖS): Yatırımın getirilerinin toplamının ilk yatırım ve işletim maliyetleri toplamını geçmesi için gereken süredir.
b) Net Bugünkü Değer (NBD): Yatırımın ekonomik ömrü boyunca oluşacak nakit akışlarının bugünkü değere indirgenmiş değerlerinin toplamıdır. Ekonomik ömür sonunda NBD’nin negatif bir değer olması, yatırımdan zarar edileceği anlamına gelir.
c) İç Karlılık Oranı (İKO): Yatırımın ekonomik ömrü boyunca oluşacak nakit akışlarını bugünkü değere indirgeyen orandır. İKO’nın mevduat faiz oranından yüksek olması, yatırımın kabul edilebileceği anlamına gelir. Yatırım alternatifleri arasından seçim yapılırken İKO’ı yüksek olan tercih edilir.
d) Karlılık Oranı (KO): Yatırımın ekonomik ömrü boyunca elde edilen vergi öncesi karın yatırım sermayesine oranıdır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
64
6.9. Finansal Değerlendirme Sonuçları
6.9.1. İlk yatırım maliyeti ve üretilecek elektrik enerjisi (3 MW Kurulu Güç)
PV sistemleri için birim ilk yatırım maliyetinin 2,3 €/watt olduğu düşünülürse, 3 MW kurulu güce sahip bir PV sisteminin ilk yatırım maliyeti 2,3 €/watt × 3.106 = 6,9 Milyon €’dur. Karapınar’daki güneş ışınım miktarı dikkate alındığında, 3 MW kurulu güce sahip bir PV sisteminde ilk yıl üretilecek elektrik enerjisinin aylara göre dağılımı Şekil 6.2’de gösterilmiştir.
Şekil 6.2. 3 MW’lık PV Sisteminden Karapınar’da İlk Yıl Üretilecek Elektrik Enerjisinin Aylara Göre Dağılımı (×1.000 kWh)
Karapınar’da kurulacak 3 MW’lık bir PV sisteminden ilk yıl toplam 4.712.400 kWh elektrik enerjisi üretilecektir. Bu miktar, sistemin verim kaybından dolayı giderek azalacak ve 25. yılın sonunda 4.280.221 kWh’e düşecektir. Sistemin eskimesinden kaynaklanan verim kayıpları dikkate alındığında, 3 MW’lık bir PV sisteminin 25 yıl boyunca üreteceği elektrik enerjisi miktarları Şekil 6.3’de gösterilmiştir.
Şekil 6.3. 3 MW’lık PV Sisteminden Karapınar’da Üretilecek Yıllık Toplam Elektrik Enerjisi (kWh)
0100200300400500600OcakŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuzAğustosEylülEkimKasımAralık050000010000001500000200000025000003000000350000040000004500000500000012345678910111213141516171819202122232425
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
65
6.9.2. Karapınar için hesaplanan seviyelendirilmiş enerji maliyetleri (SEM)
Karapınar’da kurulacak 3 MW’lık bir PV sisteminden elde edilecek elektrik enerjisinin, sistem ömrü için belirlenen alternatifler ve yatırımın finansman alternatifleri için SEM değerleri Tablo 6.3’de verilmiştir.
Tablo 6.3 incelendiğinde, farklı finansal alternatifler için 15 ve 25 yıllık sistem işletim sürelerinin toplamında veri olabilecek SEM değerleri görülmektedir. SEM hesaplamasında finansman giderleri ve amortismanlar da hesaba dâhil edilmiştir.
En düşük SEM 25 yıllık işletim süresi ve % 100 öz sermaye finansmanı seçeneğinde elde edilmektedir. En yüksek SEM değeri ise, % 100 AEB kredisi ile finansman seçeneğinde, 15 yıllık işletim süresinde ortaya çıkmaktadır. Farklı finansman alternatifleri kullanılmasındaki amaç, her yatırımcının belirlenen tek bir finansman kuruluşundan kredi imkânı bulamayabileceğidir. Farklı alternatifler için elde edilen SEM incelendiğinde, dünya’da kurulmuş olan PV elektrik santralleri ile tutarlı sonuçlar elde edildiği görülmektedir. İlerleyen yıllarda, kullanılan malzemelerin maliyetlerinin azalması ve teknolojik yenilikler sayesinde verimin artması ile seviyelendirilmiş enerji maliyetlerinde düşüş beklenmektedir. SEM hesaplamasında satış fiyatı kullanılmadığından, geri ödeme süresi, ne bugünkü değer, karlılık oranı ve iç karlılık oranı gibi göstergelerden bağımsızdır.
6.9.3. Karapınar için hesaplanan geri ödeme süreleri (GÖS)
Geri ödeme süresi, yatırımın işletimi süresince elde edilen nakit girişinin, karın veya net karın, toplamını başlangıçtaki toplam yatırım miktarına eşitleyen süredir. Bu çalışmada, her yılsonundaki karın toplamını başlangıçtaki yatırım miktarına eşitleyen süre hesaplanmıştır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
66
Alternatif finansman, işletim süresi ve teşvik miktarları için hesaplanan geri ödeme süreleri Tablo 6.4’te verilmiştir. Ayrıca, sürelerin daha tutarlı ve gerçekçi olması için, işletim süresi boyunca ortaya çıkan her türlü parasal değer net bugünkü değer yöntemi ile yatırımın yapıldığı yıla eşitlenmiştir.
Tablo 6.4., yapılacak bir PV yatırımının, mevcut ve gelecekte yapılabilecek yeni düzenlemeler ile belirlenebilecek teşvik miktarlarına göre, alternatif işletim süreleri ve finansman seçenekleri için GÖS değerlerini göstermektedir. Kırmızı renkli hücrelerdeki alternatifler, öngörülen standart işletim sürecinde kendisini geri ödeyemeyen yatırımları temsil etmektedir. Diğerleri ise söz konusu süreçte kendini geri ödeyebilen yatırımlardır. Kırmızı olmasına rağmen bir süre içeren hücreler ise, işletim süresinin birkaç ay altında veya üstünde geri ödeme süresine sahip, kritik zamanları göstermektedir.
6.9.4. Karapınar için hesaplanan net bugünkü değerler (NBD)
NBD yöntemi, projelerin değerlendirilebilmesi için elde edilecek verileri hesaplama yöntemlerinden birisidir ve neredeyse bütün yöntemlere düzeltilmiş veri sağlar. NBD, paranın değerinin zaman içerisinde değişmesinden dolayı, gelecekteki nakit hareketlerinin bugüne indirgenerek, yatırımcıya daha doğru ve enflasyon gibi dış etkilerden arındırılmış değerleri içeren bilgileri vermektir. Böylece yatırımcı, 25 yıl sonra yapacağı harcamayı ve elde edeceği geliri, yatırımı yaptığı yıldaki paranın değer cinsinden görür ve daha sağlıklı karar verir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
67
Karapınar’da yapılması muhtemel PV elektrik santrali yatırımı için hesaplanan NBD değerleri Tablo 6.5’te verilmiştir. Bu proje için NBD, işletim süresi boyunca elde edilen gelirin ve yapılan harcama toplamının yatırımın yapıldığı yıla indirgenerek aradaki farkın hesaplanması ile ortaya çıkarılmıştır. NBD değerinin negatif olması, yatırımdan zarar edileceğini göstermektedir. Dolayısıyla, bir projenin NBD yöntemine göre kabul edilmesi için, pozitif bir sonuç vermesi gerekmektedir.
Tablo 6.5’te görülen sayılar, her bir alternatif yatırımın net bugünkü değerini göstermektedir. Yatırımcı, bu alternatifler arasından, önce pozitif olanı, daha sonra da pozitif değerler içerisinde en yüksek olanı seçmelidir ki en yüksek piyasa değeri sağlayabilsin. Bu durumda en yüksek karı, % 100 öz sermaye ile finanse edilmiş, 25 € cent satış miktarı ile 25 yıllık sistem ömrü seçeneği sunmaktadır.
6.9.5. Karapınar için hesaplanan iç karlılık oranları (İKO)
NBD, en yüksek piyasa değerini belirlemek için kullanılırken İKO, kar maksimizasyonunu gösterir. Bağımsız bir proje söz konusu olduğunda, NBD ve İKO kabul/red kararı bağlamında yaklaşık olarak aynı sonuçları verir. Tablo 6.6’da, söz konusu proje için alternatif finansman, satış fiyatı ve işletim süreleri için hesaplanan İKO değerleri verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
68
Tablo 6.6.’da verilen İKO değerleri incelendiğinde, NBD yöntemi ile aynı sonuçların elde edildiği görülmektedir. Bu yöntemde ilk kriter, başka bir proje olmadığından, İKO değeri sermaye maliyetinden büyük olan projeyi seçmek, küçük olanları ise elemektir. Daha sonra İKO değeri büyük olan proje seçilir. Bağımsız projelerde NBD ile aynı sonuçları vermesinin nedeni, NBD ile elde edilen sonuçların, İKO yöntemine kaynak veri teşkil etmesidir.
NBD gibi, burada da kırmızı karakterli hücrelerdeki seçenekler, İKO değerinin sermaye maliyetinden düşük olması sebebiyle kabul edilmeyen projeleri göstermektedir. Bunlar elendikten sonra, diğer hücreler içinden en yüksek İKO değerine sahip yatırım alternatifi seçilmelidir ki bu da bizi NBD ile aynı sonuca ulaştırır.
6.9.6. Karapınar için hesaplanan karlılık oranları (KO)
KO yönteminde, NBD ile elde edilen verilerin birbirinden çıkarılması yerine birbirine oranlanması söz konusudur. Bize mutlak bir değer yerine bir oran verir. Elde edilen oranlar içinde, en yüksek olan seçilir. Alternatif senaryolar için KO değerleri Tablo 6.7’de verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
69
6.9.7. Sistem Ömrü Boyunca Nakit Akışları
Yapılan yatırımın gelecekte sağlayacağı nakit girişleri ve ortaya çıkaracağı nakit çıkışlarını yatırımcılara gösterebilmek amacıyla, nakit akışlar hazırlanmıştır. Bu sayede, yatırımların GÖS değerleri de daha ayrıntılı bir şekilde incelenebilecektir. Alternatif senaryolar için hazırlanan nakit akışları tablolarda gösterilmiştir. Bu tablolarda sarı renk ile gölgelendirilmiş yıllar, yatırımın kendisini geri ödediği yılı göstermektedir.
Nakit akış tabloları, finansal değerlendirmede dikkate alınan, %100 özsermaye ve % 100 kredi finansman alternatifleri; 0,055 €, 0,12 € ve 0,15 € satış fiyatı alternatifleri ve AEB ve TSKB finans kaynağı alternatiflerinin dikkate alındığı senaryolar için hazırlanmıştır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
70
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
71
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
72
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
73
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
74
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
75
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
76
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
77
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
78
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
79
7. KARAPINAR ENERJİ İHTİSAS ENDÜSTRİ BÖLGESİ: BİRİNCİ KÖŞE TAŞI
7.1. Organize Sanayi Bölgeleri
Sanayinin uygun görülen alanlarda yapılanmasını sağlamak, kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sorunlarını önlemek, bilgi ve bilişim teknolojilerinden yararlanmak, imalat sanayi türlerinin belirli bir plan dâhilinde yerleştirilmeleri ve geliştirilmeleri amacıyla, uygun bölgeler gerekli altyapı hizmetleriyle donatılarak Organize Sanayi Bölgesi (OSB) adı altında sanayi için tahsis edilmektedir. Türkiye’de 2008 yılı itibariyle, yer seçimi, kamulaştırma çalışmaları ve altyapısı tamamlanmış, tam anlamıyla hizmet veren 148 adet OSB bulunmaktadır. Bu OSB’lerin dağılımı Şekil 7.1.’de gösterilmiştir.
Şekil 7.1. Türkiye’de OSB’lerin Fiziki Durumu [24]
OSB’lerin kuruluş hedefleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
− Sanayinin disipline edilmesi,
− Şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması,
− Birbirini tamamlayıcı ve birbirinin yan ürününü teşvik eden sanayicilerin bir arada ve bir program dâhilinde üretim yapmalarıyla, üretimde verimliliğin ve kar artışının sağlanması,
− Sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması,
− Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının disipline edilmesi,
− Sağlıklı, ucuz, güvenilir bir altyapı ve ortak sosyal tesisler kurulması,
− Müşterek arıtma tesisleri ile çevre kirliliğinin önlenmesi,
− Bölgelerin devlet gözetiminde, kendi organlarınca yönetiminin sağlanması
Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki 5084 Sayılı Kanunla, il bazında GSYİH tutarı 1500 ABD Doları’nın altında bulunan illerde yer alan OSB’lerdeki yatırımcılar, aşağıdaki desteklerden faydalanırlar:
− Çalıştırdıkları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin %100’ünden muafiyet,
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
80
− Bu işyerlerinde çalışan işçilerin sigorta primlerinin işveren hissesinin %100’ünün Hazine tarafından karşılanması,
− OSB’lerde fiilen ve sürekli olarak; hayvancılık (su ürünleri yetiştiriciliği ve tavukçuluk dâhil), seracılık, sertifikalı tohumculuk ve soğuk hava deposu yatırımlarında asgari on; imalât sanayi, madencilik, turizm konaklama tesisi, eğitim veya sağlık alanlarında ise asgari otuz işçi çalıştıran işletmelerin, elektrik enerjisi giderlerinin % 50’sine kadarının Hazine tarafından karşılanması,
− Bedelsiz arsa tahsisi (Bu teşvik, 5084 sayılı Kanun kapsamındaki iller ile kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki diğer illeri de kapsar.)
5084 sayılı kanun kapsamındaki teşviklerden yararlanan iller içinde Konya bulunmadığından yukarıda sayılan destekler detaylandırılmamıştır. Bununla birlikte, 5084 sayılı Kanun dışında OSB’lerde faaliyet gösteren işletmeler ise aşağıdaki avantajlardan yararlanırlar:
− OSB’lerde yer alan işletmeler, emlak vergisinden, atık su bedelinden, bina inşaat harcı ve yapı kullanma izni harcından muaftır,
− Teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlara; Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu İstisnası, KDV istisnası destekleri uygulanmaktadır,
− Araştırma-geliştirme yatırımları, çevre korumaya yönelik yatırımlar, öncelikli teknoloji alanındaki yatırımlar, teknoloji geliştirme bölgelerinde yapılacak yatırımlar, bölgesel gelişmeye yönelik yatırımlar ve gelişmiş yörelerden özel amaçlı bölgelere taşınacak yatırımlar için Hazine Müsteşarlığınca uygun görülmesi halinde teşvik belgeli veya belgesiz olarak bütçe kaynaklarından kredi tahsis edilebilir,
OSB’ler sayesinde yatırımlar için sanayi alt yapısı (yol, içme suyu, kullanma suyu, elektrik, haberleşme, arıtma tesisleri) hazırlanmaktadır. Böylelikle, sanayiciler alt yapısı hazır bu bölgelere gelerek işletmelerini kurmaktadır.
7.2. Endüstri Bölgeleri
’Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 5084 Sayılı Kanun” ve ’2002/4367 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında OSB’lerdeki yatırımlara uygulanan tüm destekler, Endüstri Bölgeleri (EB)’ndeki yatırımlara yönelik olarak da aynen uygulanmaktadır. EB’de yeni işe başlayan gerçek ve tüzel kişilerin bu bölgelerde yapacakları yatırımlara yatırım teşvik kararnamesi çerçevesinde hangi teşviklerin verileceği ve verilecek tüm teşviklerin hangi yatırımlara ne şekilde ve ne ölçüde uygulanacağı hususlarında Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Endüstri Bölgesi: Ülke ekonomisinin gelişmesini ve teknoloji transferinin sağlanması ve teknoloji transferi sağlamak, üretim ve istihdamı arttırmak, Yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye’de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişinin artırılmasını sağlamak üzere bu Kanun uyarınca kurulacak üretim bölgeleridir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
81
İhtisas Endüstri Bölgesi: Kalkınma planlarında belirtilen ileri teknoloji sektörlerinden birini kullanan ve araştırma geliştirmeye imkân tanıyan, bilişim teknolojisi, tıp teknolojisi ve tarımsal endüstri gibi aynı alanlarda faaliyet gösteren bölgelerdir.
5195 Sayılı Kanuna göre EB’lerin yatırımcılara sağladığı bazı avantajlar şunlardır:
− EB’de yer alan firmaların devlet tarafından değişik teşvikler ile desteklenmesi,
− Son teknolojinin kullanılması ve teknoloji paylaşımının hedeflenmesi,
− Yatırımları teşvik edici yönde kanuni düzenlemeler yapılması,
− Kamulaştırmanın hemen gerçekleşmesi,
− Kamulaştırma ve altyapı bedeli hazineden karşılanması,
− Resmi kurum ve kuruluşlar ile ilgili işlemler 15 günlük bir süre içerisinde çözümleneceği ve zaman kaybının yaşanmaması ve
− ÇED raporu dâhil en geç 2,5 ay içerisinde yatırıma başlanabilmesidir.
EB’de yeni işe başlayan gerçek ve tüzel kişilerin bu bölgelerde yapacakları yatırımlara yatırım teşvik kararnamesi çerçevesinde hangi teşviklerin verileceği ve verilecek tüm teşviklerin hangi yatırımlara ne şekilde ve ne ölçüde uygulanacağı hususlarında Bakanlar Kurulu yetkilidir (4737 Sayılı Kanun Madde 4).
28.02.1998 tarih ve 23272 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında mera vasfı taşıyan bu arazilerin, yine aynı kanunun 14. Maddesine istinaden tahsis amacının değiştirilmesi gerekmektedir. Kanuna göre;
− Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığının talebi üzerine, 3213 sayılı Maden Kanunu ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre, arama faaliyetleri sonunda rezervi belirlenen maden ve petrol faaliyeti için zaruri olan,
− Kültür ve Turizm Bakanlığının talebi üzerine, turizm yatırımları için zaruri olan,
− Kamu yatırımları yapılması için gerekli bulunan,
− Köy yerleşim yeri ile uygulama imar plânı veya uygulama plânlarına ilave imar plânlarının hazırlanması, toprak muhafazası, gen kaynaklarının korunması, millî park ve muhafaza ormanı kurulması, doğal, tarihî ve kültürel varlıkların korunması, sel kontrolü, akarsular ve kaynakların düzenlenmesi, bu kaynaklarda yapılması gereken su ürünleri üretimi ve termale dayalı tarımsal üretim faaliyetleri için ihtiyaç duyulan,
− 442 sayılı Köy Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri kapsamında kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan
− Ülke güvenliği ve olağanüstü hal durumlarında ihtiyaç duyulan
− Doğal afet bölgelerinde yerleşim yeri için ihtiyaç duyulan
− Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun talebi üzerine, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hükümlerine göre, petrol iletim faaliyetleri ile elektrik ve doğal gaz piyasası faaliyetleri için gerekli bulunan,
− Jeotermal kaynaklı teknolojik seralar için ihtiyaç duyulan yerlerin, ilgili Müdürlüğün talebi, komisyonun ve defterdarlığın uygun görüşü üzerine, Valilikçe tahsis amacı değiştirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adına, vakıf meralarının tescilleri ise vakıf adına yaptırılır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
82
Türkiye’de yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye’de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişinin artırılmasını sağlamak üzere endüstri bölgelerinin kurulması, yönetim ve işletilmesine ilişkin esasların düzenlenmesi amacıyla 2002 yılında Endüstri Bölgeleri Kanunu yayınlanmıştır. Bu kanunla ilişkili olarak, 16 Aralık 2004 tarihli ve 25672 sayılı Resmi Gazete’de Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin 6. maddesinde Endüstri Bölgeleri için yer seçimi ve safhaları açıklanmaktadır. Yer seçimi için tamamlanması gereken safhalar; Eşik Analizi Haritası hazırlanması ve mahallinde yer seçimi etüdü yapılması, Alternatif alanların değerlendirilmesi ve Bölge yeri olarak Kurula alan önerilmesi olarak sıralanmaktadır.[8] Bu doğrultuda Karapınar’da kurulması planlanan endüstri bölgesi ile yatırımcıların daha fazla teşvikten faydalanması söz konusudur.
7.3. Belirlenen Araziler ve Eşik Analizi
Konya Valiliği tarafından arazi potansiyelinin belirlenmesi amacıyla Karapınar’da yapılan tespit çalışmalarında, bölgede toplamı 60 milyon m2 büyüklüğe sahip, üç farklı arazinin güneş enerjisi santrallerine tahsis edilebileceği ifade edilmiştir. Bu arazilerin harita üzerinde gösterimi aşağıda Şekil 7.2.’de verilmiştir [21].
Şekil 7.2. Karapınar İlçesinde Güneşten Elektrik Üretimi Yatırımları için Uygun Olduğu Öngörülen Araziler
Bu üç arazinin toplam alanı oldukça yüksek olup, toplamda yaklaşık 4.000 MW’lık kurulu gücü işaret etmektedir. Arazilere ilişkin kısa açıklamalar aşağıda verilmiştir [21].
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
83
1. Arazi: Karapınar İlçesi, Fatih Mahallesi, Geren Mevkiinde bulunmaktadır. Karapınar ilçe merkezine yaklaşık 3 km. mesafededir. Arazinin batısı Karapınar-Aksaray yolu, güneyi Karapınar ilçe merkezi, kuzeyi mera, doğusu ise sit alanı ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 990 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 29.396.762 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir.
2. Arazi: Karapınar İlçesi, Zafer Mahallesi, Bozburun ve Antıklıtepesi Mevkiinde bulunmaktadır. İlçe merkezine yaklaşık 10 km. mesafededir. Arazinin batısı kısmen Beşkuyu yayla yolu ve kısmen mera, güneyi kısmen Beşkuyu Yaylası ve Merası kısmen de Beşkuyu Çiğil Yolu ve Çiğil Yaylası ile Merası, doğusu kısmen Çiğil ve Filiz Yaylası Merası kısmen de Cumhuriyet köyüne ait özel mülkiyet, kuzeyi mera ile çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1.020 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 19.317.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1,5’tir.
3. Arazi: Karapınar İlçesi, Reşadiye Mahallesi, Körin Mevkiinde bulunmaktadır. İlçe merkezine 19 km. mesafededir. Arazinin batısı Karapınar Putur yolu ve Eseli Dikmen yolu, güneyi Sekizli Yaylası ve Merası, Çingir yayla yolu ve Çingir Yaylası ile Merası, doğusu yol ve mera, kuzeyinin Kanlı Arkaç Yaylası ve Merası, Topak Yaylası ve özel mülkiyetli taşınmazlarla çevrilidir. Arazinin ortalama kotu yaklaşık 1.040 m’dir. Bu sahanın büyüklüğü 12.872.000 m2’dir. Sahanın eğimi %1’dir.
Belirlenen arazilerde herhangi bir yapılaşma bulunmamakta, arazileri gölgeleyecek ve güneşten elektrik üretimini olumsuz etkileyecek bir unsura rastlanmamaktadır.
Bir bölgenin EB ilan edilmesi sürecinin önemli bir aşası, eşik analizi haritasının çıkarılmasıdır. Bu aşamada, çok sayıda Kurumdan, EB ilan edilmesi düşünülen bölge hakkında bilgiler istenir. Bu amaçla, Karapınar bölgesi için Konya Valiliği tarafından yapılan Eşik Analizi çalışmasında aşağıda sıralanan Kurumlardan ilgili bilgiler talep edilmiş ve varsa bu bilgiler topoğrafik harita üzerine işaretlenmesi istenmiştir.
a) Bayındırlık ve İskan Bakanlığından; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 1/7/1992 tarihli ve 3830 sayılı Kanunla değişik 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili yönetmelikleri ile diğer ilgili mevzuat uyarınca kıyı kenar çizgisi, dolgu planları, mücavir alan, çevre düzeni planı ve imar planı ile yapılaşma yasağı getirilen alanlar, su baskını, heyelan ve kaya düşmesi gibi afet risk ve tehlikesine maruz alanlar, bulunduğu deprem kuşağı, ilgili bilgi ve/veya harita; uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış olan alan ve bölgeler, yürütülmekte olan plan ve projeler,
b) Sağlık Bakanlığından; 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılmış olan yönetmelikler ve diğer mevzuat uyarınca çevre ve toplum sağlığının korunmasına yönelik hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
c) Ulaştırma Bakanlığından; Mevcut, proje veya inşaat halindeki demiryolları, limanlar ile hava alanı, havaalanı mania planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
84
ç) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığından; Su ürünleri üreme ve istihsal sahaları, 1. ve 2. sınıf kuru tarım alanları ile 1., 2., 3. ve 4. sınıf sulu tarım alanları, toplulaştırma parselasyon planları mera, özel mahsul alanları, gölet, sulama alanları ve drenaj tesisleri ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
d) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünden; Maden Kanununa tabi ruhsatlı alanlar ile taş, kum ve bunun gibi yapı malzemesi alanları ile ilgili bilgi ve/veya harita, 10/6/1983 tarihli ve 2840 sayılı Bor Tuzları, Trona ve Asfatit Madenleri ile Nükleer Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanun ve 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanunu kapsamındaki bor tuzu ile ilgili bilgi ve /veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
e) Kültür ve Turizm Bakanlığından; Mevcut doğal, kentsel, arkeolojik ve tarihi sit alanları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri ve turizm merkezleri ile turizm potansiyeli taşıyan alanlar ile ilgili bilgi,
f) Çevre ve Orman Bakanlığından; 1/100.000 veya 1/25.000 ölçekli orman ve ağaçlandırılacak alanlar, milli parklar, mevcut yasalar ve uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış tür, alan ve bölgeler, 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde tanımlanan hassas kirlenme bölgeleri, stratejik çevresel değerlendirme yapılmış alanlar, varsa çevre düzeni planları ile hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
g) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünden; mevcut, inşaat ve proje halindeki sulama alanları, göl, gölet, baraj, baraj rezervuarı, akarsular, yeraltı su kaynakları, 4/9/1988 tarihli ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve bunun dışındaki yönetmeliklerde belirtilen içme ve kullanma suyu temin edilen ve edilecek olan su kaynaklarının su toplama havza sınırı ile mutlak, kısa, orta ve birinci ve ikinci kısım uzun mesafeli koruma alanlarının sınırları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
ğ) Karayolları Genel Müdürlüğünden; mevcut, proje ya da inşaat halindeki yollar, çevre yolları, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
h) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden; hakim rüzgar yönü ve diğer meteorolojik veriler, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
ı) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), Türkiye Elektrik İletişim A.Ş. (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüklerinden ve bunların bağlı ortaklıkları veya görev şirketlerinden; mevcut, inşaat ve proje halindeki enerji nakil hatları, enerji tesisleri ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
i) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünden; ruhsatlı olmayan maden yataklarının bulunduğu alanlar, jeotermal su kaynakları, jeolojik yapı, fay hattı, diğer benzersiz jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
85
j) Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) Genel Müdürlüğünden; mevcut, inşaat ve proje halindeki boru hatları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
k) Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığından; Özel çevre koruma bölgeleri ile bu bölgelerle ilgili çevre düzeni planı ve plan notları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
l) GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığından; GAP kapsamındaki illerde yapılmış nazım imar planı, çevre düzeni planı, plan notları ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
m) İlgili Valilik ve/veya Belediyelerden; idari, imar, mücavir alan sınırları, imar planı ve plan notları, mevcut, inşaat ve proje halindeki sanayi tesisleri ve tesislerin yerleştiği alanlar için hazırlanan plan ve notları, atıksu arıtma tesisi, katı atık depolama tesisi, diğer mevzuatla getirilen yasaklar ve kısıtlamalar nedeniyle hiçbir sanayi tesisinin kurulmasına izin verilmeyen alanlar, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile özel kurum ve kuruluşlara belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar ile ilgili bilgi ve/veya harita, hazırlanan ve yürütülen diğer plan ve projeler,
n) Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğünden; Yürütülen baraj ve hidroelektrik santral projeleri ve diğer plan ve projelerle ilgili bilgiler.
Yukarıda adı geçen Kurumlardan alınan resmi bilgiler incelendiğinde, belirlenen üç arazi üzerinde yürütülen herhangi bir proje veya EB ilan edilmesine engel teşkil edecek herhangi bir durum tespit edilmemiştir.
7.4. Belirlenen Araziler için Alternatif Parselasyon Planları
7.4.1. Birinci Arazi için Alternatif Parselasyon Planları ve Kurulu Güç Kapasiteleri
Belirlenen araziler içerisinde en büyüğü olan bu arazinin toplam alanı 29.396.762 m2’dir. Bu arazinin tamamı tek bir ada olarak düşünüldüğünde, 2.159.000 m2 yol için, 4.455.778 m2 ise yeşil alan için ayrılmaktadır. Bu durumda, PV panellerin kurulması için kalan alan 22.781.984 m2’dir. Buna göre, bu arazi için üretken alan oranı (panel alanı/toplam arazi alanı) 22.781.984/29.396.762 = % 77,5’dir. Bu oran, Nevada (ABD)’da kurulan bir güneş tarlasında yaklaşık % 75’dir. Mamul üretimi amaçlı kurulan Organize Sanayi Bölgelerinde ise bu oranın yaklaşık % 60 olduğu bilinmektedir.
1 MW kurulu güç için yaklaşık 14.000 m2 panel alanına ihtiyaç duyulacağına göre, bu alana toplam 1.627 MW kurulu güce sahip bir PV santrali kurulabilecektir. Bugün için dünyadaki en büyük PV yatırımının kurulu gücünün 97 MW olduğu düşünüldüğünde, bu arazinin parsellere ayrılarak yatırımlara açılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, birinci arazi toplam 10 adet adaya ayrılmıştır. Adaların arazi üzerindeki dağılımı Şekil 7.3’de verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
86
Şekil 7.3. Birinci Arazi için Üst Ölçekli Bölgeleme
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
87
Birinci arazi üzerinde belirlenen adalardaki parsellerin büyüklüklerinin ne olacağı cevaplanması gereken önemli bir sorudur. Parsel büyüklüğü, yatırımcıların kurmayı planladıkları PV santrallerinin kapasitesine bağlı olacaktır. Dünyadaki PV yatırımlarının kurulu güçleri incelendiğinde, çok değişik büyüklüklerde yatırımlar yapıldığı görülmektedir. Bu arazilerde belirlenecek parsel büyüklüğü, küçük, orta ve büyük ölçekli PV yatırımlarının yapılabilmesine, dolayısıyla çok sayıda yatırımcıyı bölgeye çekebilmeye olanak sağlamalıdır. Parsel büyüklüğünün belirlenmesine fikir vermesi amacıyla, değişik seviyelerde PV kurulu güçleri için ihtiyaç duyulacak parsel alanları hesaplanmış ve Tablo 7.1’de verilmiştir. Tablo 7.1’de ayrıca, değişik parsel büyüklükleri için üretken alan oranları (panel alanı/toplam parsel alanı) hesaplanmıştır.
Tablo 7.1’de verilen sekiz farklı kurulu güç ve parsel alanları için, birinci araziden elde edilecek parsel sayıları ve bu parsellere kurulacak PV santrallerinin toplam gücü Tablo 7.2’de verilmiştir.
Birinci arazi 8 nolu adada 1 MW’lık kurulu güç alternatifi için parselasyon planı oluşturulmuş ve Şekil 7.3’de gösterilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
88
Şekil 7.4. Birinci Arazi 8 Nolu Ada Parselasyon Planı
Şekil 7.4.’de verilen parselasyon planında yer alan 1 MW kurulu güç için hazırlanmış parsellerden herhangi birinin gösterimi Şekil 7.5’de verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
89
Şekil 7.5. Birinci Arazi 8 Nolu Adada 1 MW Kapasiteye Sahip Bir Parsel
7.4.2. Arazilerin Alan Dağılımları ve Toplam Kurulu Güç Kapasitesi
Birinci arazi üzerinde yapılan analizlerden elde edilen veriler doğrultusunda diğer iki arazi için de üretken alan büyüklükleri belirlenmiş ve alternatif parsel büyüklükleri için kurulu güç kapasiteleri hesaplanmıştır. Üç arazi için üretken alan büyüklükleri Tablo 7.3’de verilmiştir.
Tablo 7.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi durumunda ikinci arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri Tablo 7.4’de verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
90
Tablo 7.3’de verilen üretken alanların değişik parsel büyüklerine bölünmesi durumunda üçüncü arazide elde edilecek parsel sayıları ve toplam kurulu güç kapasiteleri Tablo 7.5’de verilmiştir.
Üç ayrı arazi için de yapılan analizler doğrultusunda, Karapınar’da belirlenen arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda elde edilecek toplam kurulu güç kapasiteleri, değişik parsel büyüklükleri için Tablo 7.6’da verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
91
Tablo 7.6’da verilen toplam kurulu güce sahip güneş tarlası yatırımların yapılması durumunda yapılacak toplam yatırım tutarları ve bu durumda üretilecek yıllık toplam elektrik enerjisi miktarları Tablo 7.7’de verilmiştir.
Tablo 7.7’ye göre, Karapınar’da belirlenen arazilerin güneş tarlası yatırımlarına açılması ve bu arazilerin tamamına yatırım yapılması durumunda, yapılacak toplam yatırım tutarı, parsel büyüklüğüne bağlı olarak, 4,89 Milyar € ile 7,41 Milyar € arasında değişecektir. Bu durumda üretilecek toplam elektrik enerjisi ise, yaklaşık olarak 3,34 Milyar kWh ile 5,06 Milyar KWh arasında değişecektir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
92
8. MEVCUT SANAYİ BÖLGESİ: İKİNCİ KÖŞE TAŞI
Konya’daki mevcut sanayi bölgeleri ve buralarda faaliyet gösteren kuruluşlar incelendiğinde, Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinde yapılacak güneş tarlası yatırımlarına paralel olarak, yatırımları besleyecek yan sanayi yatırımlarının Konya’da hızlı bir gelişim göstermesi beklenmektedir. Bu yan sanayi yatırımları Şekil 8.1’de gösterilmiştir.
Şekil 8.1. Güneş Tarlası Yatırımlarını Besleyecek Yan Sanayi Sektörleri
Konya’daki mevcut sanayi bölgelerinin Şekil 8.1’de belirtilen sektörlerde yapılacak yatırımlara cevap verme potansiyeli aşağıda incelenmiştir.
8.1. Konya İli Ekonomik Göstergeleri
Konya ilinin nüfusu, 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 1.992.675’dir. İl ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı % 73’dür. İl merkezi nüfusu 1.003.373, ilin nüfus yoğunluğu ise km2 başına 51 kişidir. İlin 2009 yılı yıllık nüfus artış hızı
Karapınar “Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi”ne Yapılacak Güneş Enerjisine Dayalı
Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları
GÜNEŞ SANTRALİ YATIRIMLARI
SEKTÖREL BÜYÜME
YAN SANAYİ YATIRIMLARI
Güneş Paneli
İnvertör
Montaj Ekipmanları
Şebekeye Bağlantı Ekipmanları
Kablo ve Ekipmanları
Vizyonumuz, “Konya’yı, Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahibi; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirmektir.”
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
93
‰ 11,5’tir [45]. Konya ili nüfusunun % 52,8’i işgücüne katılabilecek durumdadır. İşsizlik oranı % 10,1 olan Konya, bu bakımdan Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır (Şekil 8.2).
Şekil 8.2. İşgücü Göstergeleri, Konya Bölgesi 2009 [45]
Kişi başına gayri safi katma değer 4.938 $’dır (Şekil 8.3). Maaş ve ücretlerin toplam içindeki payı ise % 1,4’dür (Şekil 8.4).
Şekil 8.3. Kişi Başına Gayri Safi Katma Değer ($), Konya Bölgesi, 2006 [45]
Şekil 8.4. Maaş ve Ücretlerin Türkiye Toplamı İçindeki Payı (%), Konya Bölgesi 2006 [45]
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
94
2008 yılı verilerine göre kişi başına toplam elektrik tüketimi 2.289 kWh olarak gerçekleşmiştir (Şekil 8.5.).
Şekil 8.5. Kişi Başına Toplamı Elektrik Tüketimi (kWh), Konya Bölgesi 2008 [45]
8.2. Konya Sanayisinin Genel Durumu
Şu an itibariyle Konya Merkez’de Konya Birinci OSB ve Konya Sanayi OSB olmak üzere 2 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. İlçelerde ise, Ereğli, Beyşehir, Akşehir, Seydişehir, Karapınar, Kulu, Çumra olmak üzere toplam 2.686 ha alana kurulu 9 adet OSB bulunmaktadır. Ayrıca 120 ha alana ve 460 faal işyerine sahip Özel Büsan Sanayi Sitesi ve yaklaşık 100 faal işyerine sahip Özel Konsan Sanayi ve Ticaret Merkezi bulunmaktadır. Organize sanayi bölgelerine ilave olarak Konya merkezde 15 ve ilçelerinde 23 küçük sanayi siteleri faaliyet göstermektedir (Tablo 8.1 ve Tablo 8.2).
Şekil 8.6. Konya OSB
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
95
Karapınar Org. San. Blg.
Altyapı ve kamu çalışmaları devam ediyor.
100
Kulu Org. San. Blg.
Altyapı ve kamu çalışmaları devam ediyor.
100
Seydişehir Org. San. Blg.
Altyapı ve kamu çalışmaları devam ediyor.
100
(*) 01.05.2006 tarihi itibariyle 2. Ve 3. Org. San. Blg.leri Konya Organize Sanayi Bölgesi (KOS) olarak birleştirilmiştir.
Organize sanayi bölgelerinde çeşitli görevlerdeki çalışanların maaş aralıkları Tablo 8.3.’de verilmiştir.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından her yıl belirlenen Türkiye’nin en büyük 500 şirketi arasında 2009 verilerine göre 8 Konya’lı şirket bulunmaktadır (Tablo 8.4.). Ekonomist dergisi, Fortis Bank Türkiye ile birlikte 6 yıldır yürüttüğü çalışma sonucunda, Anadolu’nun en büyük 500 sanayi kuruluşunu açıklamıştır. Bunların arasında Konya’dan 21 adet şirket bulunmaktadır (Tablo 8.5.). Bu şirketler ağırlıklı olarak imalat-sanayi ve gıda sektöründe yer almaktadır.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
96
97
8.3. Konya’da Güneş Enerjisi Sektörü ve İlişkili Sektörler
Güneşten sıcak su üretimi konusunda Konya, Türkiye’de oldukça önemli bir yere sahiptir. Hemen her evde güneş enerjisi sistemi bulunmaktadır. Konya’da faaliyet gösteren küçük, orta ve büyük ölçekli güneş enerjisi kolektörü imalatçılarının 2009 yılında gerçekleşen toplam üretim hacminin 150.000 m2 ile 200.000 m2 arasında olduğu tahmin edilmektedir.
İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri (İMMİB)’nin verilerine göre şehir bazında ihracat sıralamasında 282 Konyalı firma arasından güneş enerjisi yatırımlarına katkı sağlama potansiyeli bulunanlar Tablo 8.6.’da verilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
98
Şirket Adı
Sektör
Husan Metal Teknolojileri San. Tic. Ltd. Şti.
Demir çelik
Canan Altun
İnşaat
Delta Değirmen ve Tarım Mak. Gıda San.Dış Tic.A.Ş.
Motor ve jeneratör
Hasan Etes
Aküler, piller ve bataryalar
Ayrıca, Konya Sanayi Odası (KSO) veri tabanından elde edilen verilere göre, güneş enerjisi yatırımlarına katkı sağlama potansiyeli bulunan sanayi kuruluşları Tablo 8.7.’de verilmiştir.
9. MÜKEMMELİYET MERKEZİ: ÜÇÜNCÜ KÖŞE NOKTASI
9.1. Konya’nın Güneş Enerjisi Vizyonu ile İlişkisi
Konya’nın güneş enerjisi sektöründe elde edeceği konum dikkate alındığında, burada güneş enerjisi ile ilgili yeni teknik ve teknolojileri araştıracak, yatırımcılara yol gösterecek, nitelikli işgücü ve sanayinin gelişmesine katkıda bulunacak bir yapının bulunması kaçınılmazdır. Mükemmeliyet merkezinde, Konya’ya güneş enerjisi ile ilgili yatırımcı, halk, kamu kurumları ve diğer tarafların bilinçlenmesini sağlamakla birlikte, teknik ihtiyaçlara cevap verilebilecek bir merkez tesis edilmesi planlanmaktadır. Mükemmeliyet Merkezi’nin temel misyonu, Konya’yı güneş enerjisi vizyonuna taşıyacak politikaların ve stratejilerin geliştirilmesi olacaktır. Bu politika ve stratejilerin temelinde ise, sektörün Ar-Ge ve İnovasyon kabiliyetini geliştirmek olacaktır. Bu noktada, sektörün ihtiyaç duyacağı bilgi ile teknik ve finansal desteklerin kaynaklarına hızlı ve etkili erişimin sağlanması olacaktır. Mükemmeliyet Merkezinin iletişim içerisinde olacağı bilgi ve destek kaynakları Şekil 9.1’de gösterilmiştir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
102
Mükemmeliyet Merkezinde bulunması planlanan faaliyet alanları hakkında bilgiler aşağıda verilmiştir.
9.2. Araştırma ve Raporlama Faaliyetleri
Mükemmeliyet Merkezinde, güneş enerjisi sektörünün güncel durumu, sektördeki fırsat ve tehditler, yeni teknik ve teknolojilerle pazara ait bilgilerin sürekli araştırılarak raporlanması ile ilgili faaliyetler yürütülecektir. Bu kapsamda; periyodik olarak analiz ve pazar araştırması raporları ile ürün-firma rehberleri, yenilenebilir enerji sektörü raporları, güneş enerjisi sektörü raporları, enerji finansmanı raporları ve bölgesel değerlendirme raporları gibi yatırımcılara ışık tutacak araştırma çalışmaları yapılacaktır.
9.3. Test ve Ölçüm Faaliyetleri
Merkezde PV paneller ve termal sistemlerle ilgili test ve sertifikasyon hizmetleri sunulacaktır. Halen IEC 61215, IEC 61730 gibi fotovoltaik panel, ve SOLAR KEYMARK gibi termal panel sertifikaları, çoğunlukla Alman kuruluşları tarafından sağlanmakta, bu durum ülkemizde üretim ve yatırım potansiyelinin oluşması ile birlikte sertifikasyonla ilgili önemli bir maliyet kaleminin oluşmasına neden olacaktır. Merkezin AKREDİTE TEST VE ONAY KURULUŞU olması için gerekli çalışmalar yapılarak, sertifikasyona ayrılacak kaynağın ülke içinde kalmasına hizmet edilmiş olacaktır.
9.4. İlgili Taraflara Geri Bildirim Faaliyetleri
Merkez tarafından yürütülen çalışma ve raporlarla, test, deneme ve sektörel gelişmeler konusunda aşağıdaki gibi ilgili taraflara sürekli bilgi aktarımı yapılacaktır:
- Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı
- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
- Çevre Bakanlığı
- Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
- Elektrik İşleri Etüt İdaresi
- Enerji İle İlgili Diğer Kamu Kurumları
- Yerel Yönetimler
- Araştırma ve Bilim Merkezleri
- Enerji İle İlgili Sivil Toplum Kuruluşları
- Yerli ve Yabancı Yatırımcılar
9.5. Üniversitelerle İşbirliği Faaliyetleri
Üniversitelerde görev yapan araştırmacılar ile doktora ve yüksek lisans öğrencileri ile işbirliği programları geliştirilerek, bilim insanlarının Güneş Üssü’nde aktif olarak rol almaları ve sektörün gelişimine katkı sağlamaları hedeflenecektir. Bu anlamda özellikle bilimsel faaliyetler ve sektörün üniversitelerle işbirliğinin artırılması konusunda çalışmalar yürütülecektir. Bu kapsamda aşağıdaki faaliyetler yürütülebilecektir:
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
103
- Kongre, Sempozyum vb. organizasyonlarda üniversitelerden destek almak,
- Üniversitede görev yapan araştırmacılar ile doktora ve yüksek lisans öğrencilerinin araştırma raporlarına destek olmalarını sağlamak,
- Öğrencilerin sektör hakkında daha yakından bilgi sahibi olmalarını sağlayacak teknik gezi ve toplantıların organizasyonu,
- Nitelikli işgücü temini konusunda üniversite ile işbirliği programları geliştirmek.
9.6. Eğitim Faaliyetleri
Sektörün nitelikli personel ihtiyacını karşılamaya yönelik, meslek edindirmeye yönelik ve yatırımcılarla ilgili diğer tarafların dünya güneş enerjisi piyasası ve yenilikler gibi konularda bilgi sahibi olmalarını sağlamak için birçok eğitim programı düzenlenecektir.
- Temel Güneş Enerjisi Eğitimi
- Fotovoltaik Sistem Tasarımı ve Kurulumu Sertifika Programları
- Güneşten Elektrik Üretim Teknolojileri Uzmanlık Programları
- Güneş Enerjisi Sistemleri ve Mevzuat
- Güneş Enerjisi Mühendisliğinde Tesisat Uygulamaları
- Güneş Enerjisi Uygulamaları ve Güvenlik
- Güneş Santrallerinde Üretim Planlama ve Satış Yönetimi
- Güneşi Tanıyoruz (18 Yaş Altı için)
9.7. Toplantı ve Organizasyon Faaliyetleri
Güneş enerjisi ile ilgili bilim adamları, profesyoneller ve yatırımcıları bir araya getirerek, bilgi ve deneyim paylaşımı sağlayacak; kongre, panel, sempozyum, konferans, çalıştay vb. organizasyonlar merkez bünyesinde sık sık programlanacaktır. Böylece yerli yabancı birçok bilim adamı ve yatırımcının bölgeyi tanıması sağlanacaktır.
9.8. Tanıtım ve İsteklendirme Faaliyetleri
Teknik gezi, tanıtım günleri, firma karşılaştırma (matching) gibi faaliyetlerle bölgenin yatırımcılara tanıtılması, bu yolla yatırım potansiyelinin geliştirilmesi hedeflenecektir. Daha fazla yatırımcının bölgeyi tercih etmesini sağlayacak yöntemler araştırılarak, bir program dâhilinde hayata geçirilecektir. Yerel ve yabancı basında bölgenin tanıtılmasına ilişkin çalışmalar tertip edilecektir.
9.9. Finansal Danışmanlık Faaliyetleri
Merkez tarafından yeni yatırımcılara ve yatırımlarını revize etmek isteyenlere, finansman kuruluşlarına daha hızlı ulaşabilecekleri ve onlar adına bölgeye özel finansman çözümleri üretilmesini sağlayacak girişimlerde bulunulacaktır. Merkez bünyesinde finansman kuruluşlarının faaliyet göstermesi sağlanarak, bölgeye özel koşullara haiz finansman imkânları oluşturulacaktır. Refinansman, proje finansmanı, borç yapılandırma gibi konularda yerli ve yabancı finans kuruluşları ile yatırımcıları buluşturarak FİNANS KURULUŞLARINI BÖLGENİN TANITIMINA katkı sağlamaya yönlendirecektir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
104
9.10. Kütüphane ve Yayın Faaliyetleri
Başta güneş enerjisi olmak üzere, enerji kaynakları ve enerji mühendisliği gibi konularda bölgenin en geniş kapsamlı ve güncel kütüphanesi merkez bünyesinde hizmet verecektir. Ayrıca bölgeden güncel haberleri ve sektörel gelişmeleri kaleme alacak bir yayın periyodik olarak hazırlanacaktır.
- Kitap
- Dergi
- Gazete
- Bülten
- Süreli Yayınlar
- Web Siteleri ve Online Yayınlar
- CD, DVD gibi dijital ortam arşivleri
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
105
10. SONUÇ
Dünyada yenilenebilir enerji kaynaklarına olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Fosil yakıtların azalma eğiliminde olması ve ülkelerin çevre duyarlı politikaları, yeni ve yenilebilir enerji kaynaklarına yönelik sektörlerin ve teknolojilerin gelişmesini sağlamaktadır. Ülkemiz, yenilenebilir enerji kaynaklarının başında gelen ve sınırsız bir enerji kaynağı olan güneş enerjisi potansiyeli bakımından birçok ülkeye göre oldukça avantajlı durumdadır. Türkiye, bu avantajı kullanmayı bilmiş ve güneş enerjisinden sıcak su üretiminde dünyada ikinci sırayı almıştır. Yapılan projeksiyonlar, ülkemizin yakın gelecekte, güneş enerjisinden elektrik üretimine yönelik yatırımların ülkemizde yoğun bir şekilde yapılacağını ve ülkemizin dünyanın önde gelen ülkelerinden birisi olacağını göstermektedir,
Ülkemiz, güneş enerjisinden elektrik üretimine yönelik teknolojileri ithal etmektedir. Mevzuatta yapılacak iyileştirmeler ve uygulanacak teşviklerle birlikte gerçekleştirilecek güneş tarlası yatırımlarının ülkemize sağlayacağı katma değerin artırılması için stratejilerin geliştirilmesi son derece önemlidir. Bu bağlamda, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin ülkemiz kaynakları tarafından geliştirilmesi sağlanmalı ve bu sayede elektrik enerjisinin ülkemizde geliştirilen teknolojiler kullanılarak üretilmesi sağlanmalıdır. Ülkemizdeki mevcut sanayi, işgücü, sermaye ve bilgi kaynaklarının bu amaç doğrultusunda yönlendirilmesi stratejik bir amaç olmalıdır.
Konya, sahip olduğu altyapı, sanayi ve bilgi olanakları bakımından yukarıda belirtilen stratejik amaca yönelik faaliyetlerin hızlı bir biçimde hayata geçirilebileceği bir bölgedir. Karapınar İlçesi’nde belirlenen araziler, güneş tarlası yatırımları için oldukça elverişlidir. Bu arazilere yapılacak yatırımların çevreye verebileceği olumsuz etkiler yok denecek kadar azdır. Konya’nın Ar-Ge yeteneği yüksek ve bilimsel çalışmaya yatkın sanayisi ve sahip olduğu bilgi kaynakları, elektrik üretimine yönelik güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği, üretildiği ve ihraç edildiği bir bölge haline gelmesini kolaylaştıracak niteliktedir. Kurulması planlanan Mükemmeliyet Merkezi, tüm bu süreci sahiplenmeye, koordine etmeye, paydaşları bir araya getirmeye ve ülkemize katkı sağlamaya aday niteliğindedir.
İlgili mevzuat üzerinde devam eden iyileştirme çalışmalarının olumlu sonuçları, Karapınar Enerji İhtisas Endüstri Bölgesinin ilanı ve Mükemmeliyet Merkezinin sağlayacağı sinerjinin Konya’yı, Türkiye’deki güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarının en önemli ev sahibi; bu yatırımlar için ihtiyaç duyulan malların, hizmetlerin ve teknolojilerin üretildiği, yeni ve ileri güneş enerjisi teknolojilerinin geliştirildiği ve geliştirilen teknolojilerin ihraç edildiği bir endüstri bölgesi durumuna getirme potansiyeli oldukça yüksektir.
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
106
KAYNAKLAR
[1] (Türkiye Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışmaları Raporu “Yeşil Enerjiye Geçiş” Ağustos 2010)
[2] www.estif.org
[3] Kalogiru, S.A., 2009. Solar Energy engineering Process and Systems. Elsevier, USA.
[4] Lorenzo, E., 1994. Solar Electricity Engineering of Photovoltaic Systems. Artes Graficas Gala, S.L., Madrid, Spain.
[5] Hansen, A.D., Sorensen, P., Hansen, L.H., Binder, H., 2000. Models for a Stand-Alone PV System. Riso National Laboratory, Roskilde, Denmark Riso-R-1219(EN)/SEC-R-12.
[6] www.energylan.sandia.gov/sunlab/Snapshot/STFUTURE.HTM
[7] (www.energylan.sandia.gov/sunlab/Snapshot/TROUGHS.HTM)
[8] http://www.nrel.gov/csp/troughnet/power_plant_data.html
[9] http://www.nrel.gov/csp
[10] www.leonardo-energy.org
[11] [http://www.solarmillennium.de/upload/Download/Technologie/eng/Andasol1-3engl.pdf]
[12] EPIA, http://www.epia.org
[13] Renewables 2010 Global Status Report, REN21 Renewable Energy Policy Network fort he 21tst Century (http://www.ren21.net)
[14] www.setfor2020.eu
[15] http://www.epia.org
[16] http://www.greenrhinoenergy.com/renewable/context/incentives.php
[17] www.energy.eu/#renewable
[18] www.germanenergyblog.de
[19] GTAI (German Trade and Investment, PV Industry Overview, August 2011, s.4.)
[20] Karapınar Belediyesi, Web Sitesi, http://www.karapinar.bel.tr
[21] Karapınar İlçesi Enerji Dosyası (Solar-Termik), 2010, Konya Valiliği
[22] Karapınar Kaymakamlığı, Web Sitesi, http://www.karapinar.gov.tr/
[23] Vikipedi Özgür Ansiklopedi, http://tr.wikipedia.org/wiki/Meke_Krater_G%C3%B6l%C3%BC
[24] T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu Bilgi Sitesi, www.osbuk.org.tr
[25] GÖKGÖZ, F. ve Y. ÇINAR, Yatırım Projeleri ve Analizi, editor.ankara.edu.tr/moodle/mod/resource/view.php?id=179
Karapınar İlçesi’nde Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi Yatırımları için
Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi Kurulmasına Yönelik
Fizibilite Çalışması Raporu
107
[26] Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği, 2004, 25672 Sayılı Resmi Gazete
[27] Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları Ve Uygulamaları, Mehmet CANSIZ, Devlet Planlama Teşkilatı, Yayın No:2808, 2010
[28] Dünyada ve Türkiye’de Güneş Enerjisi, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Yayını, 2009, Ankara
[29] Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Web Sitesi, www.eie.gov.tr
[30] Fotovoltaik Coğrafik Bilgi Sistemi, PV Teknolojisi Performansı ve Güneş Kaynağının Coğrafik Değerlendirmesi, Avrupa Komisyonu Web sitesi http://re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/countries/europe/Alps_solar_map.png
[31] PV Resources, Web Sitesi, www.pvresources.com/en/top50pv.php
[32] PV-Sol Expert Yazılımı, Dr. Valentin Energie Software GmbH, Berlin, Almanya
[33] Dünya Meteoroloji Örgütü Web Sitesi, http://worldweather.wmo.int/cloud/a1/index.html
[34] Vikipedi Özgür Ansiklopedi, http://en.wikipedia.org/wiki/Munich#Around_Munich
[35] Avrupa’da Hava Kalitesi Web Sitesi, http://www.airqualitynow.eu/comparing_city_details.php?munich
[36] T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi, www.havaizleme.gov.tr
[37] WindFinder.com GmbH & Co. KG Web Sitesi, www.windfinder.com
[38] Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Web Sitesi, www.eie.gov.tr
[39] Köppen İklim Sınıflandırma Modeli, Vikipedi Özgür Ansiklopedi, http://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ppen_climate_classification
[40] Weather Underground, Inc. Web Sitesi, http://www.wunderground.com
[41] Google Inc., Haritalar Web Sitesi, http://maps.google.com/
[42] Almanya, Avusturya ve İsviçre Ülkeleri İçin Sismik Tehlike Haritası, Helmholtz Centre Potsdam GFZ German Research Centre for Geosciences Web Sitesi, http://www.gfz-potsdam.de
[43] T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı Web Sitesi, http://www.deprem.gov.tr
[44] Vikipedi Özgür Ansiklopedi, http://tr.wikipedia.org/wiki/Konya_(il)
[45] TÜİK, Bölgesel Göstergeler TR52 Konya-Karaman, ISSN 1307-0894, 2009
[46] http://www.konya.gov.tr/default_B0.aspx?id=437
[47] TC Konya Valiliği, Tek Adımda Yatırım Bürosu, Konya Ekonomisinin Genel Görünümü
[48] (www.immib.org.tr)
[49] (www.kso.org.tr)